Ai-ki. (合氣) Wat is die ki nou eigenlijk?

KI

In de wereld van de vechtsporten zijn enkele takken die het karakter 'ki' (氣) in hun naam hebben. Ai-ki-do en het Koreaanse Hap-ki-do bijvoorbeeld. Feitelijk betekenen die twee taalkundig hetzelfde: het Koreaanse 합기도 wordt vertaald met 合氣道 en dat is exact hetzelfde als 'aikido' en het betekent ook hetzelfde: de weg van het harmoniseren van innerlijke kracht - of hoe men het ook wil vertalen. Want ja, 合= harmonie, eenheid. 道 = de weg, maar 氣, ki, wat is dat nu eigenlijk?

Men kan boeken volschrijven over de mystieke betekenis van het karakter. Aikido-stichter Morihei Ueshiba was zelf nogal een 'mystiek' type en dus mag het niet verbazen dat in aikido-kringen sommige mensen 'met hun buik gaan zweven' als ze gaan interpreteren hoe hara, hun 'centrum' en ki met elkaar verbonden zijn. 

Gelukkig las ik laatst een wat realistischer bijdrage van Haruo Matsuoka (6e dan Aikido) en voor degenen die dat belangijk vinden: hij is een leerling van Seiseki Abe die weer een directe leerling van Ueshiba was. (BlackBelt juni 2014)

(c) BlackBeltMagazine

Matsuoka veegt de vloer aan met de mystieke uitleg van ki: 

"Veel mensen verstaan het woord aiki als harmonieuze ki-energie - zoals chi - maar ik denk dat veel leraren terugvallen op het gebruik van mystieke terminologie, omdat ze wellicht niet goed zijn in het uitleggen in eenvoudiger betekenissen."

Wat is het dan wel?

Een andere vorm van harmonie

In het magazine wordt een uitleg gegeven vanuit een realistische gevechtssituatie tussen twee mensen die helemaal niet even sterk zijn. Als die elkaar vastgrijpen, en de fysiek-zwakkere Matusoka controle wil krijgen, doet men eerst een potje kracht zetten vanuit de arm en de biceps. De sterkere voelt dat de aikidoka er niet meer uitkomt. Tot Matsuoka niet meer alleen zijn arm gebruikt, maar door de subtiele beweging van zijn lichaam de sterkere tegenstander uit balans brengt en de controle overneemt.

Volgens Matsuoka is aikido in een menselijk lichaam wat een team is bij balsporten. Een perfect team is onoverwinnelijk en niet voor niets wordt een coach beoordeeld op de capaciteit om al die individuele toppers sámen te laten scoren. Samen sterk, alleen is het niks.
Kracht-budo is als het ware een solo-actie van twee sterke spelers tegenover elkaar als stieren. Maar bij een teamsport wint niet het team met de sterkste spits, maar het sterkste samenspel.

"Hoe we het lichaam in aikido gebruiken is hetzelfde. De Kokyu of adem waar mensen over spreken, heeft een andere betekenis dan alleen 'adem'. Kokyu awase is in het Japans meer 'teamwork'  en dat is wat o-sensei (Ueshiba) echt bedoelde als hij sprak over kokyu/ki - als meer dan adem, ademhaling en innerlijke energie.'
Een goede techniek met de coördinatie van het hele lichaam produceert een kracht zonder te leunen op hoge niveau's van spanning of inspanning, zei hij. Als we leven of bewegen op een efficiente manier, moeten we al onze lichaamsdelen in synergie gebruiken [eng: synergistically] om een situatie meester te worden zoals een goed-gecoördineerd team dat doet met de bal. Ademhaling wordt dan een manier om kalmte te brengen en de kracht van het hele samenhangende lichaam op te wekken, en coördinatie te bewaren bij stress."

Ki is aldus geen mystiek fenomeen, maar een manier van coördinatie, en aanvoelen van de relatie van alle ledematen bij het uitvoeren van een techniek. Het teamwerk tussen je spieren en lichaamsdelen via de ademhaling. Geen foefje maar een manier van adem en beweging. Meer is het niet...

Geen mystiek maar gewoon efficiënte coördinatie

Nou wordt het ook voor judoka interessant. Want als ik het verhaal van deze aikido-sensei lees, denk ik meteen: dat doen wij ook. Als we het goed doen tenminste. Elke beweging en tai sabaki in het judo zou eigenlijk ook super-efficient moeten zijn (sei-ryoku zen-yo) en daarom pas 'jû'. Pure kracht en ongebalanceerde eenzijdigheid van armen of benen, is geen judo. En geen aikido. En geen karate, geen hapkido, geen jujutsu, taekwondo, geen budo.  Ik denk dat zelfs MMA of andere knock-out gerelateerde sporten niet anders werken, wil de beoefenaar niet totaal uitgeput raken. 

Maar judo. Als wij kijken naar een techniek als tai otoshi, dan zien we bijvoorbeeld dat een Tokio Hirano (die deze worp op wel 100 manieren kon doen) dat doet met dezelfde principes die aikidoka toepassen met 'aiki'. Tai otoshi is sowieso al een techniek die het hele lichaam moet gebruiken in grote harmonie. Als armworp gebruikt het meer dan armen en handen. De hele tai sabaki, balans-houden en balans-verstoren, kent bij Hirano honderden varianten, maar wat je ziet is een technicus die helemaal gecoördineerd is, en reken maar dat hij zijn ademkracht op elk moment juist toepast.

Wij hebben het óók in judo. Ki en aiki. Maar op een hele aardse en bijna wetenschappelijk-onderbouwde manier. Zoals Haruo Matsuoka het uitlegt snap ik het ook voor judo en andere budo.