De hoogste doelen van judo 柔道の最高の目的

Jigoro Kano had de woorden 柔道の最高の目的 (jûdô no saikô no mokuteki) vooraan in de mond.

• saikô 最高 = het hoogste, maximum
• mokuteki 目的 = het doel

Wat kalligrafeerde Kano graag als de hoogste doelen? De bekende twee waar we de laatste weken steeds bij stilstaan.

• Seiryoku saizen katsuyô 精力最善活用 of  Seiryoku Zen’yô 精力善用: de goede of optimale aanwending van (praktische) energie
• Jita yûwa kyôei 自他融和共栄  of vereenvoudigd als Jita Kyôei 自他共栄.

Aan het gewone tweede principe voegt Kano hier yûwa 融和 toe: harmonie, verzoening, integratie, versmelting. Het kan veel betekenen : je openen naar anderen in goede relaties, of goede relaties onderhouden, of een innerlijk houding. Morihei Ueshiba (aikidô-stichter) heeft het hier vaak over. Wa 和 heb ik zelf ook vaker beschreven. Het betekent ook zonder 融 al: eenheid, harmonie.

Esthetische idealen?

Als we Chinese teksten van bijvoorbeeld Confucius of Lao Tze zien, valt op dat het ontzettend compact is. Karakters die heel veel wijsheid of inhoud willen uitdrukken en dat in slechts enkele tekens neerzetten, schijnbaar willekeurig naast elkaar.  Als ik dan een vertaling daaronder zie staan, en die via het softwareprogramma terug-herleid naar de karakters, denk ik: dat zal het wel zijn binnen die context, maar er worden veel woorden ter vertaling/interpretatie aan toegevoegd, want er kan bij wijze van spreken ook gewoon iets staan als "paard - keizer - geluk - water - mooiste" (ik verzin iets willekeurigs). Vertalen van Chinese teksten is een kunst op zich.

Kano sprak niet alleen veel over allerlei invullingen van zijn twee principes, maar kalligrafeerde ze ook om op te hangen. Wat we nu nog steeds doen in de dojo. Kalligraferen is niet zomaar schrijven, maar ook een 'weg' (書道, shodō), een manier van expressie van een inhoud die veel dieper gaat, en die altijd iets natuurlijks, esthetisch, emotioneels, persoonlijks heeft. Het afdrukken in drukletters en zo ophangen is dan ook vloeken in de Japanse kerk. 

Kano heeft door die manier van uitdrukken niet alleen een inhoud bemiddeld, maar ook gevoelens van schoonheid. Twee keer zes kanji onder elkaar. Het had ook twee keer vier kunnen zijn, maar in het toevoegen van de twee extra in beide principes, en vooral yûwa is een toevoeging die ook algemene principes van het Japanse denken benadrukt. Ik ben geen taalkundige, maar ik kan me voorstellen dat beide principes zo neergeschreven een mooi evenwicht en een taalkundig ritme brengen in de boodschap. Een beetje poëzie...

Gewetensonderzoek?

Wij denken bij principes en idealen erg Westers. Het moet een concrete inhoud en betekenis hebben. Een handvest van 1000 bladzijden, een regeerakkoord of zo. Ik denk echter ook aan de Tien Geboden die de Bijbel kent. Tien woorden als leidraad, die in twee stenen tafelen werden gebeiteld en aan Mozes gegeven. Leidraden voor een volk, waar de betekenis en uitleg veel meer werd dan tien 'woorden' in het Hebreeuws. Zoiets? Twaalf kanji van Kano om steeds een soort leidraad, 'gebod', of gewetensonderzoek te zijn voor de judoka? 

Zoals ik de vorige weken aangaf, is de concretisering van deze kanji aan elke tijd en omstandigheid gegeven. Plat gezegd: denk er maar aan en maak er het beste van. Of het werkt, is voor óns een belangrijke vraag. Japanners denken vermoedelijk anders over zulke tekens aan de wand. Voor Japanners is het sowieso een weg, iets dynamisch, stromend als water. Net als bij een thee-ceremonie (茶道 chadō) hangt men woorden aan de wand met een soort rituele betekenis voor dat moment. Meer is het in die zin misschien soms ook niet.  Je 'doet je ding' in het moment van nu, uiterste concentratie, zonder verleden of toekomst. Zen op een andere manier dan 善.

Ik denk dus dat Japan-kenners me gelijk zullen geven als ik durf te vermoeden dat ook Japan in dat opzicht veel 'westerser' is dan wij misschien denken - in de zin van geseculariseerd. Religie en rituelen horen er bij maar hebben ze ook inhoud? Als je van Ueno Station naar Asakusa loopt, kun je onderweg wel duizend huis-altaartjes en schrijnen kopen voor heel veel yen, maar zegt dat iets over beleefde religiositeit? Als je ziet hoe men in Asakusa wierook brandt en water sprenkelt - is dat zo veel anders dan geseculariseerde katholieken in Lourdes doen? Veel Europese 'gelovigen' voltrekken ook heel wat rituelen zonder zelfs maar in de achterliggende God te geloven of zich aan diens geboden te willen houden. Zou het kijken naar de mooie scrolls aan de wand in de dojo meer oproepen dan een rituele eerbied, een gevoel, een stukje emotie en rituele herinnering? Zoals het buigen naar het portret van de stichter? 

Ik denk dat het ophangen van die algemene doelen vaak ook een louter rituele betekenis heeft en en dat na het hajime de gemiddelde judoka nergens meer aan denkt...


-- Volgende week: een voorbeeldtekst van Kano zelf over de 'moraal' van een judoka, wat je zelf kunt doen en hoezeer het van jezelf afhangt.
-- De week daarna: Wat is perfectie? Wat zijn idealen?