Een vers judoboek op de plank en een langere treinreis maken - dat is lekker lezen! Het boek 'Breekpunt' van (voormalig) judoka Bastiaan Ruitenga is zo'n boek waarbij je bijna vergeet uit te stappen op de plaats van bestemming, zo pakkend is zijn levensverhaal. Zeker voor iemand als ik die na twee tromboses ook wel weet hoe kwetsbaar je leven is en wat het is om met alle wilskracht terug te willen komen op de mat. Ik herkende er dus veel in. Sowieso is een boek met zoveel inkijkjes in het judoleven van een landgenoot een zeldzaamheid. Genieten dus, vertraging op het spoor wordt opeens geen punt.
Het levensverhaal
Bastiaan groeit op in een 'wiebelig' leven zoals hij het beeldend noemt. Levend op een wiebelende boot in de haven van Hellevoetsluis, waar zijn ouders een karig bestaan willen verdienen. Een leven van hard werken zonder privacy, een wereld waarin een uitermate onzekere jongen zijn hoofd boven water moet houden in een weerbarstige relatie met zijn vader en een moeder aan wie hij gehecht is. Een jongen met veel te veel energie en veel te veel twijfels over zichzelf, mentaal wiebelend en instabiel. Een jongen die moeilijk kan leren en zich moeizaam overeind houdt op school. Een jongen die zijn lichaam afbeult om, met enorme dagelijkse fietstochten door weer en wind, zijn energie en emoties te ordenen. Hij doet me denken aan Jimmy, uit de onvergetelijke plaat van Boudewijn de Groot: "Hoe sterk is de eenzame fietser die kromgebogen over zijn stuur tegen de wind zichzelf een weg baant..." Hij werd geen voetballer want dat vond deze jongen maar niks. Hij is sterk, een fietser bij tegenwind. Maar hij is op een gegeven moment wel "halfdood", ook al voetbalde hij niet...
Bastiaan gaat op judo, eerst in Hellevoetsluis, daarna bij Richard de Bijl in Spijkenisse. Met keihard trainen en door alle tegenwind heen, wordt hij een steeds beter wedstrijdjudoka. Het is het enige waar hij een gevoel van eigenwaarde aan ontleent, en hij legt de lat voor zichzelf nog hoger dan zijn eigen trainers. Na zijn eerste internationale succes voelt hij zich door het judo steeds sterker, mentaal en fysiek. Hij wil het onmogelijke van zichzelf en knokt zich omhoog richting het NK voor senioren. Tot in 2001 het noodlot toeslaat en hij in een eerste ronde tegen de mogelijke winnaar ongelukkig wordt geworpen en zijn nek breekt. Hij is halfdood, men vreest voor zijn leven. Dat wil zeggen: dat is de medische diagnose, maar Bastiaan wil diep in zijn hart niet weten dat hij zijn nek gebroken heeft. Hij drukt weg wat hem overkomen is, wil zichzelf bewijzen, en gaat op pure wilskracht revalideren. Een jaar later staat hij weer op het NK, wint net niet.
Daarna traint hij zich helemaal kapot, gaat hij helemaal alleen naar Japan trainen aan de beroemde Tsukuba universiteit waar hij leert dat judo nog méér is dan de meest intensieve lichamelijke training.
"Alles op de universiteit ademde hiërarchie en respect. Het is iets wat ik vandaag de dag nog steeds bewonder aan deze cultuur. Ik heb er veel van geleerd. Vooral het tonen van respect en wat je daar dan als mens voor terugkrijgt." (p. 103)
Alles om terug te komen aan de top. Hij gaat ontzettend diep, maar wordt ook steeds eenzamer. Zijn eigen drijfveer probeert het onmogelijke te bereiken tot hij instort, en nu voorgoed. Na vele medische onderzoeken blijkt dat hij ook een herseninfarct heeft gehad waardoor zijn benen en coördinatie het hebben begeven.
Aan een actief judoleven komt een einde, en Bastiaan moet zijn leven omdenken. Eindelijk staat de onstuitbare energiebom even stil. Nu komt pas het echte breekpunt in zijn leven. Hij ontdekt wat rust is in een mensenleven en wat het betekent om je ook voor anderen in te zetten. Dat je niet kunt doorhollen tot je er letterlijk bij neervalt. Hij ontdekt hij dat hij zijn idealen moet bijstellen naar de realiteit van zijn lichaam. Dat je niet alleen je doel voor ogen moet hebben, maar ook genieten van de weg die je gaat. Een nieuw beroep, geen judo meer, maar werken op het water, een gezinsleven, en met zijn verhaal andere mensen helpen.
Een aangrijpend boek
Een aangrijpend maar eigenlijk ook soms triest verhaal. Een boek wat zeer regelmatig een soort therapeutische terugblik biedt, als de schrijver zijn eigen psychologische gesteltenissen op de levensmomenten als met een fileermes beschrijft.
Het gaat over zijn angsten, maar vooral ook over zijn onzekerheid (literair motief 1), zijn negatieve zelfbeeld, en hoe dat zijn wereldje ontzettend klein maakte. Over zijn ontembare doorzettingsvermogen (literair motief 2) en wat al zijn ervaringen met hem deden, de leermomenten (literair motief 3). Je ziet hem in de flashback die dit boek is, steeds in de spiegel kijken. Hij heeft zelfinzicht verworven en wil andere mensen helpen in die spiegel te kijken. "Na 22 34 jaren in dit leven maak ik het testament op van mijn jeugd..." om nogmaals Boudewijn de Groot aan te halen. Een levensverhaal, maar ook een soort psychoanalyse van zijn persoon met de kennis van nu. In de periode na zijn grote ommekeer, als op de zeevaartschool, begon hij met het lezen van boeken en hij zegt:
Het liefst [las ik] biografieën en van alles over hersenen en gedrag. Hierdoor ontstond er bij mij, naast een groeiend zelfvertrouwen, meer en meer interesse voor de mens. Zo vroeg ik me af waarom we eigenlijk doen wat we doen. (p. 153)
Dat is te merken. De kennis van die boeken en de gesprekken met psychologen, past hij messcherp op zichzelf toe, op zijn complexen, motieven en gedrag. Tot aan (of over) de pijngrens, goudeerlijk, zonder remmingen. De gedreven Bastiaan die er weer helemaal voor gaat en zich dus niet schaamt voor zijn eigen zwakten, omdat hij er van geleerd heeft.
"In eerste instantie had mijn focus gelegen bij het krijgen van erkenning voor mijn eigen persoon, het kunnen zijn wie ik ben. Daarna kwam pas mijn ontwikkeling als judoka. Eenmaal aan de top aanbeland, was het meteen weer knokken geblazen om te overleven en weer terug te komen op mijn oude niveau. En al die tijd werkte ik ernaast." (p.152)
Het is niks, om 'de boer op te gaan' met zo'n eerlijke erkenning dat hij te ver is gegaan en zijn leven op het spel heeft gezet. Ik heb mezelf geen moment verveeld bij de continue introspecties en analyses, maar ik kan me voorstellen dat er ook heel wat lezers zijn die daar niet mee uit de voeten kunnen, want het kan ook hard binnenkomen dat een judoka zo in zijn ziel laat kijken.
Ex-judoka?
Bastiaan is gestopt met actief judo en wedstrijden. Maar als ik dit boek lees, zie ik doorheen zijn hele strijd niet alleen een knalharde topsporter (zoals hij het zelf noemt) maar eerst en vooral ook een 'zachte' judoka. Een man die op en top judoka is gebleven in zijn geest, en met de ervaringen van het judo zijn leven heeft kunnen vormen.
Ik lees zijn leven als een continuïteit, ondanks het 'breekpunt' dat enkele jaren na de lichamelijke breuk van zijn nek ligt. Een reis zoals hij het zelf noemt. De dô, de weg, in judotermen. Een weg waarbij hij nu zijn eigen leven, met alle successen en mislukkingen, met anderen wil delen, tot hun nut. Jita Kyoei, zoals ook Jigoro Kano na zijn actieve judoleven alleen nog ju no kata deed en verder lezingen gaf om de wereld te (helpen) verbeteren. Ik zie in Bastiaan Ruitenga niet alleen een dankbare knokker maar ook een judoka die niet zozeer zijn judokwaliteit bewijst door de prijzen die hij wilde halen, maar door zijn bereidheid om te leren van elke ervaring. Een man die in zijn eerste periode het principe van het 'beste gebruik van de energie' (seiryoku zenyo) zeker niet toepaste door zijn over-trainen, maar die leerde om zijn gaven anders te gaan benutten. Een doorzetter en optimist, zoals een judoka hoort te zijn.
Door heel wat tegenslag te overwinnen, heb ik kunnen worden wie ik nu ben. Het was kennelijk mijn weg om het op die manier te ervaren. Voor mij is het nu pas tijd om een stuk zachtheid in mijn leven toe te laten. Dit heeft alles te maken met openheid en eerlijkheid. Die hebben geleid tot dit boek, het opschrijven van mijn levensverhaal. Niet als afsluiting, maar als begin, Tot nu toe heb ik een te gekke reis gemaakt (...) Het leven is zo ongelooflijk mooi en interessant, dat ik er elke dag dankbaar voor ben. Bovendien is het maakbaar. Ik wens je toe dat jij dat ook zo ziet. In goede, maar ook in slechte tijden. Er is altijd plaats voor een nieuw stukje leven. Wie weet waar dat je vervolgens brengt. Vertrouw op jezelf. (p. 155)
Het enige... ik denk dat hij nog gaat leren als hij ouder wordt, dat het leven niet maakbaar is. Bastiaan is nu 34 jaar oud en in de bloei van zijn leven. Vader van een tweeling, omkijkend en vooruitkijkend. Wellicht, als zijn volgende levensfase aanbreekt, als de kinderen het huis uit zijn en de grijze haren komen, dat hij nog eens terug zal gaan naar Japan. Om daar te leren wat óók aan de basis van het judo staat: de wijsheid van de eeuwen en de overgave aan de natuur. Het leven is niet maakbaar, het stroomt als het water en het gaat zijn eigen weg. Dat is de ultieme geest van jû, het meegaan met de stroom...
Ik verwacht, zeg maar, over 20 jaar een nieuw boek. Het vervolg op Breekpunt. Een man die zo door het leven gelouterd is, en zo goed naar zichzelf en het leven kan kijken, heeft ons dan waarschijnlijk nog veel meer te vertellen.
Breekpunt, Een judoka die zichzelf overwint. Door Bastiaan Ruitenga en Michel Kriek, ISBN : 9789071902192, 192 pagina's.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten