Sutemi 捨て身

We kennen in het judo een serie technieken die we sutemi waza (捨身技) noemen. Offerworpen in gewoon Nederlands. Sutemi (捨て身) komt van het Japanse woord suteru (すてる) en het betekent zoveel als het wegwerpen (sute) van het lichaam/leven/vlees/je ik (mi). Over het kanji 身 (mi, ook: shin) schreef ik twee weken geleden ook al iets, het duidt ook op de hele persoon, niet alleen het vlees.

Er is een Japanse legende rondom het woord, over een paardenkastanje die in een snelle stroom terecht komt. Als de kastanje zijn zware kern niet dumpt, loslaat, zal hij zinken. Maar als hij de vrucht laat zinken, kan de bast/schil verder drijven.

Persoonlijk vind ik die vergelijking niet zo sterk omdat die schil uiteindelijk niks is, geen vrucht draagt. Het is verlies zonder effect. Dan voel ik meer voor het bijbelse beeld van een graankorrel die in de aarde valt en sterft, maar vrucht voortbrengt in de nieuwe aar die groeit. "Wie zijn leven verliest zal het winnen" zoals Jezus dan zegt.

"Wie een veldslag in gaat met alleen de wens om te overleven, zal zeker sterven. Wie de strijd aangaat met de dood voor ogen, zal zeker leven". (Samurai spreekwoord) Dit laatste past zeer bij de Japanse wijsheidsmeesters, die hun moed putten uit de meditatie over hun eigen sterven. Klaar zijn om te sterven maakt ze onsterfelijk in de geest. De kamikaze-piloten hebben dit ook zo beleefd, en in modernere zin zien we hetzelfde bij sommige islamitische groepen waar een zelfmoordactie als heldendaad wordt aangekondigd. 

In het algemeen, maar ook binnen de gevechtskunsten, kan men de sutemi ook zien als een soort 'wanhoopsactie'. Men offert zichzelf als dat nodig is, maar niet zomaar. Als het anders kan, dan gaat het anders. In die zin is ook in het judo een sutemi een bewust gekozen (strategische) 'uitweg', maar niet een hoofdweg. Als een staande techniek de ippon kan bewerken, verdient die de voorkeur. Reden waarom de sutemi waza iets zijn voor de gevorderde judoka. Nog los van het feit dat het veel meer berekening en anticiperend inzicht vraagt om door zo'n beweging een ander te kunnen werpen.

Controle

Op zich is het 'opofferen' door op de grond te vallen iets wat een dwaasheid is in een gewapende context. De reden waarom het newaza in het jujutsu er op uit is om de tegenstander snel te ontwapenen ofwel te controleren, is simpel omdat het op de grond een dodelijk gevecht kan worden.  Niemand gaat daar vrijwillig op zijn rug liggen als dat geen effect heeft. Daarom is het 'rollen' in BJJ wel leuk, maar wordt die kunst voltooid in MMA. Je moet echt opschieten met de submissie, anders ben je op je rug liggend in het nadeel en word je afgemaakt.

In het judo is de judoka die zich opoffert, er dan ook geenszins op uit om te sterven. Of een ippon-tegen te krijgen in wedstrijd termen. Met andere woorden: in tegenstelling tot de oorspronkelijke betekenis, is een sutemi in het judo wel degelijk bedoeld om de touwtjes in handen te houden en volledige controle te hebben. Je werpt jezelf niet weg, maar de uke! Jouw eigen opoffering is in feite in alle gevallen een slimme tactiek om door je eigen val, de ander mee te sleuren en op zijn rug te krijgen. Wel kan men zeggen, dat je je eigen balans vernietigt om die van de ander nog meer te vernietigen. Maar: wat ik zelf wel merk bij een aantal sutemi en wat ook in het algemeen zo is: het durven 'offeren' is ook een mentale kwestie. Van durf, overgave en dus het overwinnen van angst. Controle van de ander, maar in de eerste plaats van jezelf. Wie niet langer bang is voor vallen, en dat gecontroleerd kan doen en zelf de controle over de ander houdt, staat valt sterk. Een teken van kracht, voor de gevorderde judoka. Die dan ook de lichamelijke souplesse moet hebben om alle bewegingen te kunnen maken zonder tori of uke te blesseren. Niet voor niets dat in het G-judo deze technieken niet worden gedaan, en zelfs in het Nage no Kata als vierde en vijfde serie niet eens verplicht waren/zijn voor shodan. 

Sutemi in het leven

Het is ook niet moeilijk om het principe van de sutemi toe te passen op het alledaagse leven. In eerste instantie zal iedereen proberen staande te blijven, zoals een beginnende schaker geen enkel stuk wil missen. Angst. De sutemi in het alledaagse leven maakt van de 'speler'  een wat berekenender mens. Hij snapt als de schaker dat je soms een loper moet offeren als je daarmee de koningin kunt slaan. Sutemi is een vorm van effect najagen, of soms zelfs een ander laten struikelen door een move die hij niet zag aankomen. In gesprek en ontmoeting, in handel en politiek doet iedereen aan sutemi's. Iemand als Geert Wilders is er een meester in, net als Donald Trump. In principe is iedere investering een vorm van sutemi. En niemand die economie begrijpt, zal ontkennen dat 'de kosten voor de baten uitgaan'. Sutemi. Een durfkapitalist, niet bang voor wat verlies.

Daarnaast kan men het ook ethisch/moreel toepassen. Want om deugdzaam te leven, moet je soms veel laten staan. Zoals iemand zijn primaire lusten (zoals eten, drinken, seks, verslavingen) kan opofferen om gezonder, slanker, vrijer te worden. Of tijd besteden aan anderen of zwakke mensen en daarmee dienstbaar zijn aan een groter goed voor de samenleving. Dit is Jigoro Kano en jita kyoei in de kern. Loslaten kan een hoger doel nastreven en dan wordt de intentie vaak zelfs nobel. 

“Sutemi gaat niet over het opofferen van je leven, maar over het opofferen van de slechte dingen in je leven", zei Masaaki Hatsumi-Soke. Op die manier bekeken is sutemi een allegorie. Een afgeleide betekenis die over het letterlijke heen gaat naar een figuurlijke zin. Maar wel een levenstactiek en houding die de beoefenaar traint om gecontroleerder en sterker te worden. Zijn leven te winnen door schijnbaar te verliezen.