zondag 13 augustus 2017

Effectivef, Efficiënt, en Elegant

Drie keer E. Effectief, efficiënt, en elegant. Drie afgeleide doelen van judo en andere budo in volgorde van belangrijkheid.
.
Effectief 

Is judo effectief? Dat hangt er helemaal van af op welke manier je je doelen formuleert. De tijd dat een gevechtskunst zich bewees door de dood van de tegenstander, ligt achter ons in de Samurai-tijd. Wat is het dan wel? Dat weten is effectiviteit meten.

Effectiviteit heeft te maken met datgene wat we in het bedrijfsleven noemen: je targets halen. Nu moeten we die targets wel realistisch stellen. Ik ken bedrijven waar men elk jaar, onder druk van de aandeelhouders, een omzetstijging van 10% of meer wil zien. Hallo, dat kun je alleen formuleren als je ook de middelen en de marketing kunt controleren, je hebt altijd met mensen en materie te maken. 

Opvoedkundig. Als je judo bekijkt als een opvoedingssysteem (wat het is) en het een hulp moet zijn om bijvoorbeeld kinderen te stimuleren of respect te leren, kun je meten of het een gedragsverandering tot stand brengt. We willen dat graag zo zien en mijn best-gelezen blogje ooit gaat daar ook over, bijna 36.000 keer gelezen. Is een bang kind na een jaar judo minder bang? Effectief dus. Is een agressief kind na de oranje band al beheerster? Effect bereikt.

Toch is juist een target als 'gedragsverandering' iets wat je héél voorzichtig moet formuleren, omdat er buiten het judo zeer veel factoren meespelen. Een agressief kind kan met een prima judoles maar een gewelddadige peer group geen enkele vordering laten zien. Je moet bij judo niet als een soort ambtenaar willen meten en weten om er dan een mooi rapport over te schrijven. In elk individueel geval kan worden bezien of de judomethode binnen een context aanslaat en resultaat oplevert, maar net als bij een goedgekeurd medicijn, kun je een redelijke score verwachten maar geen garanties. Vervelend is dat de verwachting van mensen soms net zo overspannen kan zijn als een doktersbezoek. Targets moeten snel en goedkoop worden bereikt en de vraag is of dat effectief zo werkt. In judo in ieder geval niet. Judo heeft een lange-termijneffect binnen de juiste context. Snelle 'genezing' als je nog geen oranje band hebt, is uitzonderlijk zullen we maar zeggen.

Technisch. In dat opzicht denkt men de effectiviteit veel beter te kunnen meten. Een techniek die correct wordt uitgevoerd, met de juiste balansverstoring en snelheid, werkt. In kata-vorm of als los-uitgevoerde techniek, liefst in beweging. Iets anders is of het ook in wedstrijdvorm werkt. Ook daar is de valkuil overduidelijk. Judoka en ouders verwachten dat judo in geprogrammeerde oefening net zo werkt als in vrije oefening: "je hebt die worp toch zo vaak getraind?". In het laatste geval is de effectiviteit van een uchimata bijvoorbeeld bij een Mark Huizinga bewezen in wedstrijdsituaties, en kan men stellen dat hij werkt in meerdere omstandigheden. Maar ook hier kan men geen garanties afgeven dat hetgeen geoefend is in de dojo overal zo werkt. Het is hier als een auto die getest wordt in de fabriek en die op de weg net zo kan rijden, mits de chauffeur en de omstandigheden gelijk zijn. We weten hoe veel een auto volgens fabrieksopgave gebruikt en in werkelijkheid. Wat dat afwijkt.

Om de effectiviteit van judo vast te stellen, moeten dus de targets realistisch worden geformuleerd. Rekening houdend met de personen en de omstandigheden. Dat geldt zowel voor het technische als opvoedkundige aspect. In een soort laboratiumsetting (dojo) is aan te tonen dat judo effectief is. Praktijktests kunnen evenwel iets anders lijken uit te wijzen. Kortom: judo werkt bij kata (in ruime zin) als geprogrammeerde vorm/oefening, maar in vrije vorm is het veel minder effectief door de omstandigheden en verdedigende interactie.

Moreel-maatschappelijk Judo dient natuurlijk altijd hogere doelen. Een betere mens in een betere samenleving die beter samenwerkt. (jita kyoei) Niets is zo moeilijk te meten als dit doel. Wat is het effect van judoka op hun omgeving? De enige judoka op het wereldtoneel (Putin) is een omstreden leider van een land met een twijfelachtige eer betreffende mensenrechten en welzijn. Worden de hogere doelen van judo dichterbij gebracht? Meebewegen en geluk brengen? Soms zie je dat iemand goed werkt in politiek of samenleving terwijl hij ook judoka is. Maar helaas zien we in bonden en organisaties juist helemaal niet terug dat jita kyoei effectief is, en dat was in Japan begin 20e eeuw niet beter. Het is jammer om het te moeten zeggen, maar meetbaar effect is er - ondanks de inspanningen - nauwelijks aan te geven, tenzij op individueel niveau waar judoka goeie c.q. fantastische lui zijn. De targets van Kano worden in het groot niet echt gehaald lijkt het. Het is meer jita kyoei in het klein. Micro-effect waar macro-effect beoogd was.
Ik kijk daar nu anders - realistischer - tegenaan dan 10 jaar geleden.


------------------------------

Efficiëntie

Men zou kunnen zeggen dat het hier meer gaat om een middel dan om een doel. Immers, het judoprincipe seiryoku zenyo is een uitgangspunt om de energie (het middel) zo zuinig mogelijk toe te passen. Efficiëntie is een vorm van besparing, zuinigheid. Nu is dat iets wat mensen gemakkelijk zullen beamen omdat energie over het algemeen geld kost en dus wordt zuinigheid een deugd. Toch is dat veel minder vanzelfsprekend dan het lijkt. De grootste bron van energie in ons heelal - de zon - is allesbehalve een efficiënt gebeuren. De juiste maat wordt bepaald door de manier waarop de aarde rond de zon draait, maar zowel qua licht als warmte komt de energie niet consequent op de beste plek aan. En wij mensen doen er in verhouding maar weinig mee. De natuur regelt het wel, maar wij willen niet leven op het ritme van de zon (en dus hebben we kunstlicht) en pas de laatste jaren mogen zonnepanelen het voordeel van de koperen ploert omzetten in klinkende munt. Hetzelfde geldt voor de gloeilamp en de verbrandingsmotor die de energie maar matig omzetten in waar het voor bedoeld is en vooral veel warmte afgeven.
Efficiëntie als doel wordt de laatste tijd sterker geformuleerd in woorden als 'duurzaamheid' waarmee we aan willen geven dat het uitputten van energiebronnen doelloos en zelfs destructief is.

Op judo toegepast, is helaas aannemelijk dat de efficiëntie die van een gloeilamp benadert. Alle mooie gedachten over seiryoku zenyo ten spijt, judoka worden meer moe van alle spelbewegingen voor en na de techniek, dan van de techniek zelf. Het zal wel een afspiegeling van het leven zijn, of het beeld van de liefde die bedreven wordt, maar het moment zelf is nog geen 10% of minder van de complete handeling.

In dit opzicht is bovendien een oorzaak heel goed aan te wijzen. Dat is de aanvalsvorm. Aikido en jujutsu hebben een veel grotere mate van efficiëntie dan judo. Judo als kata is ook veel efficiënter dan randori. Wedstrijden scoren echt bedroevend laag, hoe hoger het niveau, hoe bedroevender het wordt. Groot in de psychologische bevrediging, maar beroerd in de energie-toepassing. Simpel zat: het schijnbaar eindeloos bewegen vanuit een vrij statische (harde) pakking in beperkte variatie, betekent dat judoka zich enorm focussen op een soort gripfighten waarbij het resultaat - de techniek - soms helemaal uitblijft. Wedstrijdjudoka kunnen volledig uitgeput zijn van matches met golden score die beslist worden op straffen. Nul procent rendement, alleen scores en toch medailles. Hmmm... ik pleit al lang voor vrijere aanvalsvormen, maar ja dat is dan weer niet veilig, denken sommigen. Maar soms denk ik wel eens dat ik maar jujutsu moet gaan doen, ook voor de efficiënte veelzijdigheid. Hoe gek dat ook kan klinken: niets is zo efficiënt als een atemi waarvan de energie wordt overgenomen. Kort en explosief. Wie heeft toch bedacht dat je technieken die als reactie op een atemi bedacht waren, vanuit kumikata moest gaan doen?

Daarnaast was het judo in theorie bedacht als efficiënt mee-bewegen/meegeven met elkaar. Nou ja, in de praktijk is een topjudoka een soort kleerkast die de krachttraining enorm nodig heeft. Het meeste judo is tegenwoordig spierkracht in plaats van samen elkaars energie delen. Soepelheid?

Laten we wel bedenken dat judo in de hele range van martial arts natuurlijk nog goed wegkomt. Het aantal bewegingen en stoten van een bokser in relatie tot de K.O. is ook idioot in verhouding om die éne punch voor te bereiden. Hoe efficiënt willen we een gevechtskunst eigenlijk hebben? Niemand zou zich daarom bekreunen voor de duurzaamheidshype, als meneer Kano het niet als wetmatig principe was gaan formuleren.(Komende week meer over hoe het principe van ju als ultiem middel om efficiënt te werken, ook zijn gebreken kent.)

------------------------------

Elegantie 

Elegantie of Esthetiek is door Kano tot een hoger doel gemaakt.


Ik hoop dat judoka er toe komen om de schoonheid van hun eigen bewegingen te zien en de waardige en dynamische bewegingen van anderen te waarderen. Dit is een manier waarop judoka’s een verfijnde smaak gaan ontwikkelen en op een manier waarbij judo een andere wereld gaat bereiken dan alleen de praktische. (Jigoro Kano, Mind over Muscle pag. 109)

Toch is dit méér dan een hobby van iemand die in zijn latere leven liever ju no kata deed dan randori. Hoewel schoonheid subjectief is, mogen we ook een relatie zien met de twee andere E's.

Een techniek die effectief is, maar niet efficiënt en elegant, is niet om aan te zien, dan wordt judo meer MMA of een straatgevecht. Anderzijds, elegante bewegingen die geen effect hebben, wordt ook een fake vertoning. Dat is ook geen judo.

Kata leert judoka om aandacht te hebben voor principes die in hun efficiëntie ook uitdrukking zijn van lichamen die mooi en waardevol zijn. Het gaat niet om brute kracht, ook niet om een mooi dansje met pasjes als in een balletzaal, maar er tussenin zit een uitdrukking van normale harmonie die ook een plezier is om naar te kijken. Juist nu zelfs de judo-organisaties zo benadrukken dat judo een toeschouwerssport (spectator sport) moeten worden en judo show onderdeel van kata competitie wordt, mag het elegante en esthetische best meer tot doel worden. Judo als kunstvorm. Niets mis mee.

Hoewel veel mensen die naar moderne judowedstrijden kijken, niet erg warm worden van de 'elegantie' waarmee de meeste judoka hun ding doen.


------------------------------.
Drie doelen. Drie E's. Samen vormen ze doelen van judo en andere gevechtskunsten.

Hoe jammer ik het ook vind, moet ik tot de conclusie komen dat judo in heel veel gevallen zijn targets niet haalt...

Geen opmerkingen:

Een reactie posten