Wat heeft het voor zin?
Wij Westerlingen stellen ons bij alles de vraag: wat heeft dat voor zin? Of wij nou een gebouw ontwerpen, of een auto kiezen, of onze IKEA-spulletjes in elkaar zetten... wij zijn wars van overbodige prullaria of versiering geworden. Zelfs kerken, waar men vanouds de rijkdom van het goddelijke wilde tonen, zijn sobere bouwwerken geworden, waar elke vierkante meter efficiënt wordt gebruikt en dingen die 'geen zin' lijken te hebben, worden weggedaan. Alles wat extra geld kost, wordt bovendien wegbezuinigd. Alles moet zo goedkoop en efficiënt mogelijk. Direct doelmatig. Industrieel gedacht, de mens is de maker van alles en alles kost geld.
Dit is een vorm van functionalisme. Alles moet een nuttige functie hebben en anders laat je het weg. Dus worden gebouwen niet meer versierd met de klassieke stijl-elementen, hebben de auto's geen chromen vinnen meer zoals de Amerikaanse sleeën van weleer, en hebben IKEA-kästen geen krullende pootjes maar zakelijke blokken die je gemakkelijk kunt monteren. Goedkoop, handig en bruikbaar.
Nog los van de vraag of de moderne mens wel eens heel eenzaam wordt in die industriële manier van denken en op allerlei manieren vlucht in romantiek van gezelligheid, overbodigheid en Action-prullaria, is de denkwijze dominant.
Judo en functionalisme
En zo beïnvloedt het ook ons trainen op de mat. Want judo wordt in onze optiek ook bepaald door de zin en functie van de training. Wat is het doel? Leren vechten in een wedstrijdje? Weerbaar worden? Dan train je wat daar voor nodig is. Alles wat daarbij geen direct nut heeft, laat je achterwege. Geen technieken leren die in wedstrijden verboden zijn. Geen dingen die niet 'leuk' zijn of een soort directe bevrediging geven. Wat geen functie heeft, kan weg. Móet weg want je gaat je tijd niet verspillen aan schijnbaar nutteloze dingen.
Japanners denken anders
Ik schrijf dit alles omdat het haaks staat op het Japanse denken. Wij zeggen in ons functionalisme: functie bepaalt vorm. Maar de Japanner denkt omgekeerd: de vorm is de basis van de functie. Vorm gaat vooraf aan functie. Dat betekent dat alle Japanse budo kata kennen als de ultieme vorm van leren. Dat alles in een schijnbaar zinloos ritueel wordt gevat, vinden ze niet zinloos. Van thee schenken tot buigingen maken. Van hoe je je band knoopt tot en met de indeling van de dojo. Daarom beginnen kata niet met de techniek zo van 'hajime knallen', maar met een ceremonie die in alle rust en waardigheid (henkaku) wordt uitgevoerd. Die vorm is belangrijk en daaruit vloeien dan de technieken voort. Ook in het nage no kata en katame no kata, wat toch randori-no-kata zijn, begint elke techniek met een nauw omschreven vormelijkheid. De spontaniteit volgt op de vormelijkheid. Terwijl wij westerlingen denken: "schiet nou eens op", en "moet dat nou zo precies allemaal", denkt de Japanner: "Waarom al die vragen stellen? Waarom wil je zomaar beginnen?"
Waarom denken Japanners zo? Het antwoord is de natuur. Japanners leven het begrip jû als een natuurwet van hun denken. De natuur is niet de kunstmatige wereld van de mens. Het is vervuld van een grilligheid en overvloed, een schoonheid als van de sakura bloesems, die tot wijze bezinning en verwondering leidt. Daarbij past geen strak functionalisme, maar een rituele rei, eerbied. Vanuit die natuur vloeit alles voort. Elke techniek, elke functie, is een afspiegeling van een natuur die ons mensen ver overstijgt. Kata drukt dat alles uit, en pas wie daarvan begrip heeft, kan snappen wat de functie er van is: een spontane handeling die één blijft met de natuurwetten.
Omdenken
Soms moeten wij ons denkraam even helemaal omkeren om te begrijpen waarom judo zo is zoals het is. Waarom we allerlei dingen doen zoals we doen zonder die te bevragen. Het zou dan ook erg goed zijn als de judo training het kata zou herstellen als basis-instructie. Al was het maar om judoka te leren dat al die vormen en gebruiken weliswaar zinloos lijken, maar het niet zijn - omdat ze je mindset voor judo prepareren, overeenkomstig de natuur.
Het zou goed zijn als wij judo 'onthaasten' en onze hijgerige zin om alles zo doelmatig te willen doen, loslaten om de betekenis van judo te grijpen. Kata is niet alleen een technische 'grammatica' voor het judo. Het leert ons ook dat vorm boven functie gaat en dat je zelfs het 'vrije vechten' van de randori pas verstaat als je het basismodel gehoorzaam en stipt hebt volbracht.
In alle rust en met de schijnbare zinloosheid van het ritueel. Want zo stroomt de rivier, bloeien de bomen, en groeit de rijst.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten