Mizu no kokoru 水の心 (1)

Mizu no kokoru 水の心, betekent: een geest als water. Water is soepel en krachtig en in staat om rotsen te slijpen. Water vindt een weg door de natuur en is natuurlijk. Allemaal beelden die bij judo passen. 

Japanse woorden

Allereerst moeten we bij zo'n Japanse term even specificeren. Over Kokoro 心 schreef ik eerder al. Wij denken te snappen wat een Japanner met 'geest' bedoelt, maar wij stellen de 'geest' tegenover andere elementen van ons menszijn, terwijl het voor de Japanner het geheel van de mens betekent. Geest en lichaam zijn te onderscheiden maar niet te scheiden. Lees nog maar eens na wat ik daar twee jaar geleden al over zei. Houd in gedachten dat de 'geest' dus niet alleen de psychische gezondheid is, maar een hele persoon inclusief zijn denken, voelen en de lichamelijke levensstroom.

Mizu 水 is uiteraard gewoon: water. Een 'geest van water' is dus een persoon die vloeibaar, jû is, maar die niet wegspoelt uiteraard.

Stil-staan

Water kan troebel worden, en dat is als er vervuiling in zit die niet kon bezinken of wegspoelen, of als het continu stilstaat. Dat is water waar onze eigen onrust in blijft roeren en porren zodat alles wat op de bodem zou moeten (blijven) liggen, weer naar de oppervlakte komt. Dat water is ondrinkbaar en ondoordringbaar. Heel vaak komen we zo naar de training. Vol van de 'rommel' van ons leven, een geest die niet vrij is maar vol stress.

In judo (en andere budo) wordt daarom zo de nadruk wordt gelegd op een vrije geest die kan loslaten. Aan het begin van een judoles even een moment stilte, 黙想 (mokusō), om het water in je geest weer zuiver te maken. Daarom dat Jigoro Kano ook steeds benadrukt dat opgewonden raken zo destructief is in judo en tegen de geest van seiryoku zenyo. Die vrije geest is doorzichtig, open, en in staat om met en voor de ander op de mat te staan, en niet opgesloten te blijven in de eigen troebelheid. Als we niet los-komen, gaan we veel energie verspillen.

Met dat in gedachten is de vraag: hoe maken we ons geest als water? Daar moeten we bij stil-staan. Letterlijk en figuurlijk. Eerste stap is namelijk het stil worden. Het water in onze geest is namelijk heel vaak een soort kolkende stroom. Het gaat allemaal razendsnel in ons leven en in ons hoofd en hart zit een hoop onrust. Die kolken moeten er uit, maar zelfs de rimpels in de vijver. We moeten de storm stilzetten, maar ook de rest van de wind.

Dat doen we bij het mokusō-moment door te denken aan de schoonheid en realiteit van het heden. Een beetje zen. Elke gedachte aan wat we meenamen voor we gingen zitten, resoluut buiten gooien en buiten houden. Alle agitaties, alle ellende van thuis of je werk, je relaties, weg... Niet door er tegen te gaan zitten vechten - dan ben er nog niet los van - maar door te concentreren op wat voor je ligt, hier en nu. Denk aan een meer waarin niets beweegt, waar je niets hoort, geen vogels fluiten, geen vliegtuigen hoort overkomen. Niets. Wie wel eens in de bergen op reis is, weet wat die stilte en kalmte is. Ga daar voor zitten en adem diep in en uit.

In zo'n eerste moment van bezinning gaan als eerste de stormen liggen, maar hoe vaker je in jezelf keert, hoe meer ook de kleinere rimpels gaan opvallen en gaan verdwijnen, door alles in de juiste verhouding te zien. Water doet niet aan overmatig reageren, is uit zichzelf niet excessief als ze niet door andere krachten bewogen wordt. Het is in harmonie met de situatie en de omgeving (lees daarover meer volgende week).

Je manier van kijken en denken moet door stilstaan in evenwicht komen met de werkelijkheid. Niet te veel, niet te weinig in beweging komen. Als de geest zo gaat zijn, gaat ook het lichaam daarin mee, en dat is kokoro. Deze meditatieve benadering is geen zweverigheid, maar een serieuze training in balans. De archetypische strijders lijken de sterkste spieren te hebben, maar gebruiken ze vanuit een volstrekt kalme geest om van daaruit explosief te zijn op exact het juiste moment. Voor judoka zou die innerlijke balans en rust het uitgangspunt moeten zijn voor de uiterlijke actie. We roepen niet kiai, maar moeten het wel beleven.

Daarbij kunnen we ontdekken dat judo en andere vechtkunsten, net als water, reactief zijn. Go no sen. Water volgt de omgeving, maar neemt nooit zomaar het initiatief zonder wind, stenen, zwaartekracht of andere elementen/natuurkrachten. Het principe van seiryoku zenyo dat Jigoro Kano zo centraal stelde in judo, dat er geen onnodige energie wordt gebruikt om je doel te bereiken, wordt in water weerspiegeld en door een geest die als water is. Het is als een kat die afwacht, geconcentreerd maar beheerst in alles. Zo is een judotechniek die in zo'n stil water van de geest tot ontwikkeling komt, van enorme schoonheid en rust, hoe explosief hij ook wordt. Vol energie, levend, maar niet wild.

Judoka kunnen nog veel leren om kalm te worden. Een kort moment van mokuso voor de les is maar een schaduw van wat de werkelijke geestelijke houding zou mogen zijn...

Wordt vervolgd volgende week.