Mitesco - Wa Sei : Zachtmoedigheid

Dit judoblog heet ‘Mitesco’ en er zijn toch maar weinig mensen die in de gaten hebben waarom eigenlijk. Het staat wel in het profiel ter rechterzijde, maar wie leest dat?

Het Latijnse woord ‘mitis’ betekent ‘zacht, vriendelijk, mild’. ‘Mitigo’ betekent ‘kalmeren, mild stemmen, temmen’ (naar een ander). ‘Mitesco’ is het werkwoord dat het wordingsproces aanduidt, je eigen persoonlijke houding, je groei (naar jezelf). "Ik word zachtmoedig."

Zachtmoedigheid

Ik vertaal het woord het liefst met ‘zachtmoedigheid’. Een zacht gemoed. Moed is er ook zeker voor nodig om zo te willen zijn, maar hier gaat het toch vooral over je hart, ‘zachtaardig’ zijn. Wat wil je eigenlijk ten diepste van binnen? Zacht of hard zijn?
De vraag is natuurlijk: waarom zou je? Waarom is het beter om zachtmoedig dan 'hardmoedig' te zijn? Kom je in deze wereld niet veel verder als je méér bent dan een ‘zacht ei’? Je moet toch voor jezelf kunnen opkomen? Je verdedigen? Dat is toch óók judo, hard gegooid worden en hard gooien? Een ippon is toch nooit zacht? Wat heb je dus aan al die mooie idealen, zo is het leven toch ook niet? Zo is het judo toch ook niet?

Filosofische bron

De oudste klassieke filosofie beschouwt de zachtmoedigheid meer als een deugd van ‘balans’. Het Griekse woord is Praotès (of prautès), en komt voor bij Aristoteles (384-322 v.Chr.): het is het juiste midden tussen twee extremen, nl.: kwaad worden zonder reden, en helemaal niet kwaad worden. Het heeft te maken met energie-expressie. Daarom is praotès zoiets als: boos worden op het juiste moment, in de juiste mate, en omwille van de juiste reden. Het is een gesteltenis van geest en hart welke zachtheid laat zien, maar niet in slapheid, maar in kracht. Het is balans, geboren uit een sterk karakter. Het vraagt meer innerlijke kracht om woede te beheersen. Zachtmoedigheid is zo bezien een deugd van zelfbeheersing in het oude Griekenland.

Zachtmoedigheid is ook een deugd die balans zoekt tussen onze natuurlijke hardheid en het rechtvaardige verlangen naar wraak – waaruit alle woede voortkomt (Aristoteles). Zachtmoedigheid is bovendien een deugd die alleen kan bestaan op basis van gelijkheid tussen mensen. Als je namelijk je woede tempert in een situatie waarin je superieur bent aan een ander, noemen we dat ‘clementie’, een soort ‘gratie’, afzien dus van terechte wraak en straf. Zachtmoedigheid is iets wat je bewijst aan iedereen, en zelfs als je ondergeschikt bent. Aldus de Latijnse schrijver Seneca (± 4 v.Chr.- 65 n.Chr.: De Clementia II, 3)

In de Bijbel komt de zachtmoedigheid veel voor. Niet alleen in de christelijke betekenis, van Jezus die "zachtmoedig en nederig van hart" was (Matteus 11, 29). Ook van Mozes (13e eeuw v.Chr.) wordt gezegd, dat hij de ‘zachtmoedigste mens op aarde’ was (Numeri 12,3). Terwijl Mozes ook een krachtig leider was, die recht sprak, maar ook hard kon aanpakken. Sterk, maar in balans. En daarom zachtmoedig.

Sterk karakter

Zachtmoedigheid is dus absoluut géén slapheid, maar meer gecontroleerde kracht, fysiek en mentaal, en altijd in relatie tot een ander. De juiste kumikata, zou je mogen zeggen. Het tegenovergestelde van ‘domme kracht’. Het tegenovergestelde van hoogmoed en trots. Daarom is het ook een deugd die nodig is voor wie zich aan God wil onderwerpen, of wie zich op welke manier dan ook in liefde aan een ander wil aanbieden. Zachtmoedigheid laat fundamenteel het eigen ego los, met als doel: eenheid en harmonie met een ander. Omdat zachtmoedigheid het zelveloze aspect van liefde is, kán het ook alleen maar voortkomen uit een sterk karakter. Mensen met een zwak karakter zijn altijd bezig met zichzelf en wat anderen van hen vinden. Bang in zelfbehoud. Als je weet wie je bent en/of kunt geloven in een God, ben je niet zo snel uit het veld geslagen of op je eigen ik teruggeworpen. Dan kun je je vrij geven.

Judo toepassing

Kijk, daar kan een judoka ook wat mee. Deze vorm van zachtmoedigheid is nauw verwant met iedere praktische toepassing op de mat. Gecontroleerde kracht! Je energie altijd in de juiste mate laten stromen, nooit te veel, nooit te weinig. Beheerst. En je daarbij afstemmen op de ander, komend vanuit je eigen innerlijke balans. En op basis van volstrekte onderlinge gelijkheid. Dat wil zeggen: tussen de judoka als personen. Al is de één misschien technisch beter of fysiek sterker. Dan nog: in alles beheerst en mentaal dus sterk.

De zachtmoedigheid als mentale sterkte, is een concrete toepassing van seiryoku zenyo in het judo. Als mensen judo wel eens vertalen met ‘de zachte weg’, dan moeten we dat op deze manier verstaan. Niet als een weg voor laffe losers. Juist een weg voor mensen die heel bewust kiezen voor deze beheersing in alles. En die zo hun energie weten te sparen en precies juist te gebruiken. Een sterk karakter in judo.

Maar ook is het een uitdrukking van jita kyoei. Wie zachtmoedig is, kan onzelfzuchtig handelen zoals de Samurai dat deden. Geen watjes, die Samurai. Maar wel mensen van eer en geweten, sterk, maar bereid om hun eigen ik los te laten. Jezelf durven aanbieden ten dienste van de samenleving, de ander, de wereld. Een sterk karakter dat zich kan offeren in dienstbaarheid. Dat brengt wederzijds welzijn. Dat brengt vrede. Geen welzijn zonder offer, geen offer zonder liefde en zachtmoedigheid, geen zachtmoedigheid zonder sterkte en moed.

Levenstoepassing

Wees bereid om tijd en energie te geven om iemand anders te helpen. Met die fundamentele vriendelijkheid kun je een zegen zijn voor iemand anders, ook al kost het je iets, je tijd en energie. En vooral: doe het niet om het aan anderen te laten zien of jezelf te verheerlijken.
Laat altijd in alles de noden en behoeften van anderen op de eerste plaats komen. Laat anderen voorgaan. Wees bereid je eigen plaats of ambitie op te geven. Wees gehoorzaam. Luister attent als iemand anders tot je spreekt. Wees op tijd op afspraken. Heb geen onnodige kritiek op anderen. Probeer altijd opbouwend te zijn… Dit is judo in het alledaagse bestaan, volledig inspelend op anderen. Dojo-etiquette op straat.

Zachtmoedigheid van twee kanten is 和 wa

Als één judoka deze houding aanneemt, maar de ander niet, dan wordt het moeilijk met de zachtmoedige beheersing. Dan kan die ene judoka nog zo vriendelijk zijn, maar de ander zal denken ‘dat komt mooi uit’ en die gaat dan vol in de aanval. In dat geval zal de zachtmoedige zich daaraan moeten aanpassen, of hij wordt een soort werpvlees. Dan nog niet te ver gaan, niet zichzelf verliezen, maar wel iets meer ‘woede’ in zijn technieken leggen. Zo niet, dan is er geen gelijkheid meer, geen balans en dus geen judo. Maar het kost wel veel energie, meer dan je zou willen geven. En leuk is anders.

Beter is het, als beide judoka dezelfde overtuiging hebben. Dan krijg je de situatie dat beide judoka met een zelfde totale innerlijke beheersing met elkaar omgaan en dan ontstaat er wat we noemen ‘harmonie’. Harmonie in de wederzijdse persoonlijke balans. Energie die in balans blijft. Daarvoor is het Japanse karakter 和 wa van toepassing. Harmonie die heel sterk is, omdat er twee sterke karakters, personen, bij elkaar komen. Wa als een teken van sterkte, niet van zwakte. Hoe sterker de personen, hoe sterker de harmonie…
Die harmonie kan overigens ook al gaan werken als de beide judoka helemaal niet werpen. Zie al mijn eerdere blogs over kumikata. Die harmonie kan zelfs bestaan op afstand, zoals aikidoka elkaar soms niet eens fysiek hoeven aan te raken. Dan wordt het helemaal geestelijk. Jigoro Kano bedoelde dat als hij in zijn latere jaren voortdurend sprak over vriendschap en verbroedering tussen mensen. Harmonie vanuit een innerlijke houding van 和 wa. Dat kan ook bestaan in vriendschap op afstand, in betrokkenheid op mensen die je niet eens kent. Wie leeft vanuit wa, kan van iedereen houden die in harmonie wil leven.

Wa-sei -
和成

Mitesco is een werkwoord. 'Wa'(和)is een houding die je niet zomaar 'hebt', het is een woord wat een inspanning vraagt, een permanente toeleg. Willen, wilskracht, en het met veel geduld en volharding voltooien. Ik zeg daarom: ik moet het nog worden. Ik wil zachtmoedig en in harmonie leven, maar dat is elke dag een keuze waarvoor ik moet strijden. Seí (成) is het werkwoord achter mijn 'wa'. Ik geloof dat ik de kracht van de harmonie en liefde in me heb, maar voordat het kan stromen en werkelijkheid wordt. De perfectie is er denk ik pas als we dit leven afsluiten...
曾子曰‘士、不可以不弘毅、任重而道遠。仁以為己任、不亦重乎、死而後已、不亦遠乎’
Tseng Tzu zei: “een goed mens moet sterk en resoluut zijn, want zijn last is zwaar en de weg is lang. Hij neemt de welwillendheid (ren) als zijn last. Is dat niet zwaar? Alleen bij de dood komt er een einde aan de weg. Is dat niet lang? Confucius, LunYu 8.7.

Het goddelijk leven

Erasmus van Rotterdam zei in zijn Enchiridion militis Christiani: “De zachtmoedigheid maakt ons ontvankelijk voor de goddelijke geest.” Het is weliswaar wat voor gelovige mensen, maar de schrijver van dit blog zit zo in elkaar. De perfectie van ons leven, als judoka (jiko no kansei) en als mens, is gelegen in liefde, harmonie, eenheid met een Geest die eeuwig is. Dat kan je christelijk verstaan, maar ook een boeddhist zal dat be-amen. Een innerlijke vrijheid waarnaar je alleen maar kunt verlangen. Wat Jezus zegt : “zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten.” (Matteus 5,5) Wie zachtmoedig is, wordt vrij, gelukkig, rijk in geestelijke zin. Perfectie. Een nobel bestaan.

Paulus van Tarsus (3-64 n.Chr.) zegt in zijn brief aan de Galaten (5, 13-22) een woord van wijsheid:
Broeders, gij werd geroepen tot vrijheid. Alleen, misbruik de vrijheid niet als voorwendsel voor de zelfzucht. Integendeel, dient elkander door de liefde. Want de hele wet is vervat in dit ene woord: Gij zult uw naaste liefhebben als uzelf. Maar als ge elkaar blijft bijten en klauwen, vrees ik dat ge elkaar in het eind zult verslinden. Ik bedoel dit: leef naar de Geest, dan zult ge de begeerte van de zelfzucht niet volvoeren. Want de zelfzucht begeert tegen de Geest en de Geest tegen de zelfzucht, want ze zijn elkaars tegenstanders, zodat ge niet doet wat ge zoudt willen doen. De uitingen van zelfzucht zijn bekend, zoals ontucht, onreinheid, losbandigheid; afgodendienst, toverij, vijandschap, twist, afgunst, uitbarstingen van woede, intriges, ruzies, partijschappen, jaloersheden; drinkgelagen, orgieën en dergelijke. (…) Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid (Grieks: prautès), ingetogenheid.

In judo termen: wie zachtmoedig leeft, wordt innerlijk vrij en één met de ander. Mitesco. Wa-sei (和成). Ik wil het worden. Harmonie. Ik wil het worden, samen met anderen. Ik wens het iedereen toe. Zalig de zachtmoedigen. Proficiat voor wie zo wil leven!