Tevreden met je eigen niveau of perfect willen zijn?

Muziek in de vingers

Als ik een nieuw muziekstuk wil spelen, zijn de eerste keren erbarmelijk. Dan ben ik blij als de noten überhaupt ergens naar klinken, dan verken je het hele stuk en speel je maat voor maat. Ik ben niet zo'n natuurtalent die een partituur ziet en die meteen foutloos speelt namelijk. Wie trouwens wel?

Het vraagt heel veel uren achter de toetsen, heel veel herhalen en 'in de vingers' krijgen, en ook na langere tijd - als je een stuk dan weer eens oppakt - weer opnieuw studeren. Het is een illusie om te denken dat je tig stukken kent, en ze dan voor altijd, als je ze zomaar eens pakt, 'perfect' speelt. Perfect... wanneer doe je een muziekstuk eigenlijk perfect? Heeft een orkest, als het een staande ovatie krijgt na het concert, het 'perfect' gedaan? Wanneer is muziek 'perfect'? Als de noten foutloos worden weergegeven, of wanneer het is gaan leven, muziek is gaan worden? Bestaat perfectie eigenlijk wel? Kun je dat oproepen? Of is het afhankelijk van je dag, het weer, je humeur, kortom: allemaal omstandigheden die je niet rationeel beheersbaar kunt maken en heb je dan ooit een moment waarop je tevreden kunt zijn met je uitvoering?

Iedere goede muzikant zal ondanks al die gebreken, tóch elke dag spelen. Oefenen en uitvoeren. Nieuwe stukken aanpakken als uitdaging. Want hij kan het niet laten, het is een passie. Maar ophouden omdat het vaak zo onvolmaakt is? No way! Zolang het publiek niet begint te joelen en fluiten, of hij struikelt over de fouten en het nergens meer op lijkt, speelt hij door...

Judo kata

Een judoka of beoefenaar van om het even welke budo, zal hetzelfde doen. Dat wil zeggen: als hij kata doet. Want bij randori of wat speelse oefeningen, zijn fouten niet eens belangrijk - die worden het pas als er blessures ontstaan. Maar verder? Judo in randori is als improvisatie in de muziek: klinkt het goed, dan is het goed, en verder kijkt men nergens naar. Daar kun je snel tevreden zijn.

Maar kata? We hebben vaak het idee dat kata de perfectie moet nastreven. Ik heb er vaak over geschreven, en nu kom ik er nog eens bij terug naar aanleiding van wat budo-expert Dave Lowry eens schreef (BlackBelt Magazine, mei 2002): 

"Gevechtskunstenaars hebben het over de essentiële elementen om kata te polijsten: dingen als geest, ritme en timing, maar er is één kwaliteit die heel vaak wordt vergeten: de bereidheid om kata fout te doen."

Huh? Dat kan een budo-expert toch niet menen? Fout doen? Toch wel: 

"Natuurlijk, want 'perfectioneren' is een subjectief concept. De perfecte weergave van een kata door een bruine band met vijf jaar training achter zich, zal er goed uitzien. Het is echter geen vergelijk met een vijfde dan die het uitvoert na 30-40 jaar training. De perfecte kata is dus iets wat alleen bestaat in de geest van de individuele beoefenaar. Als het wordt gedaan zoals hij het zelf inschat, onafhankelijk van hoe anderen er naar kijken, dan is dat kata verdedigbaar perfect voor hem." 

Lowry betreedt hier glad ijs. Want als kata de 'grammatica' van het judo is, dan mag die uiteraard niet wemelen van de 'spellingsfouten'. Of niet dan? Kata zet toch juist objectieve standaarden, en geen subjectieve interpretaties? Toch denk ik dat hij gelijk heeft als je judo kata vergelijkt met de uitvoering van muziek. Zoals ik dit blog begon. Het doen is belangrijker dan de volmaaktheid. Blijven doen motiveert, alleen perfect willen zijn demotiveert.

"Het is zinloos om te denken in termen van perfectie. Het is veel beter om door te gaan en te streven naar verbetering. Ongeacht je niveau. De meest doorsnee weg naar dat doel is het voorstellen van een absoluut foutloos model. En dat kan een probleem zijn... Wat ik nodig heb, is dat ik dóórga met trainen, ook als ik het kata zo armoedig doe, dat ik het in feite verkeerd doe.... Wat we voor ogen moeten houden is, dat de meeste vooruitgang ontstaat als we dingen verkeerd doen. Niet dat we dingen met opzet verkeerd moeten doen natuurlijk. Maar we moeten technieken ook doen als ze niet die fijnzinnigheid hebben die we zouden willen, we moeten ze ook doen als ze niet op hun best zijn."

Heeft Lowry gelijk?

Ja. Ik snap Lowry als ik het vergelijk met muziek. In feite is elke uitvoering tevens oefening. Muziek en judo kata hebben gemeen dat ze allebei gedaan worden om te leren, te bewegen, te genieten. Wie het doet omwille van het doen en blij is met ieder voldoende resultaat, zal doorgaan en verder leren. En dan wie weet ééns - als het hem gegeven is - die éne keer zeggen: en dit was de speekwoordelijke tien waard. Dat genoegen smaken, zou genoeg moeten zijn, maar niet om het te herhalen op commando. Degenen die zo kunnen spelen en trainen, met gevoel en liefde voor hun kunst, die genieten. Degenen die als een echte perfectionist willen werken, zullen het doel nooit bereiken. Want elke dag dezelfde fouten lijken te maken, zal dan zó frustrerend zijn dat stoppen de enige oplossing zal lijken. In die zin heeft Lowry gelijk: je moet gewoon bereid zijn om fouten te maken, dat is één van de meest wezenlijke onderdelen van verbetering. Je mag dan nog streven naar het beste, maar uiteindelijk ben je pas perfect bezig als je tevreden kunt zijn met je eigen niveau.