Tolerantie en zelfbeeld

Bijgaand citaat trof me:

"Als je meer zelfvertrouwen hebt, word je automatisch toleranter."

Dat heeft twee facetten.

Tolerantie naar jezelf

In de eerste plaats is onzekerheid over jezelf vaak een verborgen (faal)angst, een gevoel niet goed genoeg te zijn. Dan is de tolerantie naar je eigen persoon ook laag. Je bent te perfectionistisch, en - voor een judoka nogal bepalend - niet bereid om graag te vallen. Ukemi is de beste leerschool om je eigen persoon realistisch te bekijken. Veel vallen leert je: ik sta niet zo stevig in balans soms, maar dat is niet erg. Ik sta namelijk weer op en dus hoef ik niet uit alle macht staande te blijven. Ukemi maakt tolerant tegenover onbalans en leert dus het leven te nemen zoals het is. En als je zeker weet dat je wel duizend keer kunt vallen zonder je bezeren, kom je ook over de angst heen dat je iets zou kunnen gebeuren. Je wordt zeker van jezelf óók al val je en ómdat je valt... en daarmee is je zelfvertrouwen gediend, maar ook je eigenwaarde in het algemeen.

Tolerantie naar een ander

In de tweede plaats ga je anders kijken naar de fouten of onvolkomenheden van een ander, als je hebt geleerd om je eigen mislukkingen voor lief te nemen. Wie zichzelf niet accepteert zoals hij is, heeft meestal ook moeite een ander te nemen zoals hij is. Dat kan zelfs leiden tot regelrechte haat naar eigenschappen van anderen, terwijl het eigenlijk vermomde zelfhaat is. Een bekend voorbeeld is de intolerantie tegenover homoseksuelen. Vaak wordt homohaat ingegeven door een latente angst voor eigen gevoelens voor het eigen geslacht, of komen de grootste tegenstanders op een gegeven moment zelf uit de kast.  Of de haat tegen buitenlanders, die vaak ingegeven wordt door een gebrek aan besef wat onze eigen cultuur waard is. Mensen die moslims haten, maar niets weten van de christelijk-humanistische wortels van het eigen land. Tegen moskeeën, maar het verschil tussen een synagoge of katholieke kerk niet weten. Elke vorm van angst voor de medemens is in de meeste gevallen een vermomming van eigen gevoelens. Wie bang is, is bang voor het onbekende. In jezelf en de omgeving. Wie echte kennis krijgt van zichzelf en de omgeving, en die accepteert zoals ze is, is niet bang meer en kan er met een glimlach naar kijken. Of het zelfs leren waarderen omwille van de positieve waarde die het heeft.

Judo is een leerschool van acceptatie. Een weg naar 'meer zelfvertrouwen', groei dus. Je moet op de mat je eigen angsten in het gezicht kijken, en zeker bij wedstrijden of examens. Je eigen verlies nemen, in ukemi of een ippon-tegen. Maar je moet ook medejudoka nemen zoals ze zijn en je partner als je grootste leermeester beschouwen. Wie zich afsluit voor zijn partner, vanwege vooroordelen of angsten, leert niets. Judoka die zich openen voor elkaar, gaan elkaars zwakheden niet meer negatief beoordelen, maar positief als kansen beschouwen. 

Moeilijke weg

Het lijken allemaal cliché's. Maar niets is zo moeilijk als je eigen tekortkomingen te accepteren. We leven in een cultuur van trots. Sorry zeggen is al snel een vernedering, en opkomende andere culturen kennen die typisch-humanistische basis niet. Je verlies toegeven past niet in een competitieve prestatiemaatschappij. Het maakt mensen nóg onzekerder dan ze soms al zijn door alle psychische schade die men soms reeds als kind oploopt, door het gebrek aan stabiliteit thuis of pesterij op school. Een gebroken zelfbeeld herstellen, kost meer moeite dan het lijkt. Judo kan een klein steentje bijdragen, maar is ook geen tovermiddel. En dus is tolerantie in toenemende mate iets wat van buiten af wordt opgedrongen, maar niet van binnenuit wordt gevoeld. We moeten tolerant zijn, maar diep van binnen... willen we die boze wereld van onze eigen 'demonen' niet. En die boze wereld vol vreemde culturen en mensen die we niet begrijpen... En dus is er niks cliché aan deze tekst van de BJJ-koning Gracie. Het is hard werken en trainen, heel wat zweetdruppels voor de geest en velen staan niet gemakkelijk op na een harde val.

Soms ben ik bezorgd over de tolerante samenleving. Hoe meer policor programma's van onderwijs en gemeente ik zie langskomen met protocollen en platforms, hoe meer ik ook al jonge mensen zie wanhopen aan hun eigen ik. Dat gaat niet samen. We hebben in onze dojo's en opvoeding nog een hoop te doen. Als het ons lukt mensen te helpen zichzelf te accepteren, en daarin sterker te staan, dragen we werkelijk bij aan een tolerante samenleving. En dat was wat Jigoro Kano zeker zo wilde.