Confucius (2) ijverig studeren en kata

Het is weliswaar vakantietijd en dus regeert de ontspanning en het niks doen. Voor Confucius is niks doen net zo slecht als voor de conditie van een judoka. Deze zomer gaan we de aan de hand van de oude Meester op zoek naar een wijze les voor onze judotraining...

De prikkel van Confucius' methode

Ik kan niets verhelderen aan degene die niet ijverig is om te leren,

Ik kan niet degene opwinden die niet gespannen probeert

om zelf een antwoord te geven.

Als ik één zijde van een vierkant heb laten zien

en ze kunnen niet bij me terugkomen met de andere drie,

dan ga ik die andere kanten niet vertellen. (Analecta 7,8)

Uiteraard was het voor de Meester niet zo dat iemand die niet slim genoeg was om zelfstandig alle andere facetten van de leer te vinden, niet zou willen helpen. Dat deed hij met geduld en volharding. Niet iedereen heeft dezelfde capaciteiten. Maar zijn leermethode was er wel op gebaseerd om de leerling te prikkelen. Als die prikkel ontbreekt, houdt het voor hem op. De student moet initiatief tonen, actief zijn. Alleen passief luisteren en niet zelfstandig leren onderzoeken en nadenken, is voor de Meester geen 'leren'. En nog veel minder opvoeding, want bij het deugdzaam leven komt het niet alleen aan op kennis, maar vooral op daden. 

De woorden van onze modeltoespraken

kunnen niet in de lucht blijven hangen.

Wat van belang is, is dat we ze tot daden maken.

Voor wie er wel mee instemmen, maar er niets mee doen;

voor wie verstard zijn en niet veranderen,

kan ik niets doen. (Analecta 9,23)

Kortom: in deze denkwijze is het van belang dat de leerling alles op alles zet om zelfstandig te leren, te onderzoeken en te ontdekken zoveel als hij kan, en die kennis gaat toepassen.

Judo volgens deze methode

Vanouds waren de Japanse sensei meesters in deze confucianistische leermethode. Een klassieke sensei zei wel wat de studenten moesten doen, maar legde niet alles compleet uit. Doe maar. Ontdek maar, zoek zelf naar de sleutel. Je gaat binnen door de poort van de doolhof, maar je moet je eigen weg vinden (een zeer Japanse manier van denken...) en leer door vallen en opstaan, telkens opnieuw. Leren door doen.

Het Kodokan judo bracht daar enige verandering in. Jigoro Kano leerde zelf zijn jujutsu zonder leraren die alles uitlegden, maar in de Kodokan werd veel extra les gegeven, en ook met vraag en antwoord (mondo). Dat was nieuw en ongehoord. 

Toch is het de vraag of wij dat wel op de juiste manier begrijpen. Want wij zijn nu gewend om alles van alle kanten te belichten, en doen dan eigenlijk precies het tegenovergestelde van wat Confucius bedoelt met zijn vierkant. Wij kauwen de dingen voor zodat de leerlingen snel begrijpen, maar ontneemt dat niet de prikkel van de ontdekkingstocht? Wij doen wel heel modern en geëmancipeerd, maar zijn veel 'paternalistischer' door het overcomplete onderwijs en kweken we daarmee volwassenheid? Is het betuttelende van poltiek-correcte praat wel vrij? Dat is de vraag... en het is ook de vraag of het Japanse systeem zo was ten tijde van Kano.

Kata

kata als methode voor sankyu..

Daarnaast is het de vraag of de leerling het wel aankan om alles tegelijk te horen. Of het zelf ontdekken van de 'drie andere zijden' van het vierkant ook niet beter past bij zijn ontwikkelingsstadia. Kata is als leermethode een typisch Japans model. Als je kata wil leren, moet dat stap voor stap en de judoka wordt door heel veel 'doen' ingewijd in een ontdekkingstocht van de principes. De sensei kan wel proberen bij kata alles tegelijk te willen vertellen, maar dan overlaadt hij de judoka. En probeert hij hem ook te vertellen wat hij zelf moet gaan ontdekken. Dat werkt niet, en het doodt de liefde voor kata. Dan is het te moeilijk om mee te beginnen, en aangezien de leerling de achterliggende principes tóch niet vat, ook zinloos. Je kunt een spons die al volgezogen is, niet nog meer doordrenken, dan loopt het water er weer uit. Het hoeft niet meteen perfect, het is een lang groeiproces.

Daarnaast is kata een goede manier om de ijver van de studenten te prikkelen. Juist omdat het totaal niet de directe bevrediging geeft van een snel (wedstrijd-)resultaat. Het nodigt meer uit een weg te vinden in een doolhof, dan een rechte lange gang te gaan. Althans... als een student ijverig is. Wie die ijver niet heeft, kan volgens deze methode beter inrukken. Maar die zal volgens Confucius dus ook niets leren, want het moet wel uit de student komen, het is niet alleen de leraar die zijn 'ding' er in pompt.

Mr. Miyagi

Mijn Hollywood-held is de Karate-Kid-sensei mr. Miyagi, voor mij nog steeds de archetypische 'filmsensei'. Kijk zijn rol terug en je vindt er dit confuciantische model. Daniel-San is de leerling wiens ijver enorm wordt beproefd. Geen zin? Dan ga maar naar huis. Maar vertelt mr. Miyagi hem alle geheimen van karate? Nope. Wax on wax off. Ga eerst maar doen en ontdek zelf de zin van de bewegingen. Het geheim leer je zelf, de sensei is de gids, niets meer.  Door dag in dag uit door te ploeteren, wordt de jonge puber volwassen en leert hij de diepte van karate en haalt hij de overwinning (op zichzelf). Dat is opvoeding en leren! Maar met het geduld van de archetypische bonsaiboom en de liefde van de sensei die wél alles geeft aan zijn leerling. 

Voor ons judo...

Wellicht zouden de judo-instructies baat kunnen hebben bij de klassieke Japanse methode en bijvoorbeeld via kata de weg kunnen vinden naar een leerling-model die meer zelf leert ontdekken en voor wie het geheim van het judo zich gaat ontvouwen via een prikkelende methode van ijver en herhaald doen. Het past niet bij de moderne tijd, waarin de judoka weinig geduld hebben, alles willen snappen ook al kunnen ze het nog niet snappen, reden waarom we dus maar met veel half werk genoegen moeten nemen. Een sensei wordt er voor betaald om zó les te geven dat de judoka het leuk vinden, niet te veeleisend, en vooral niet saai. We kijken liever naar films waar het er aan toegaat op zijn Japans dan dat we het doen... terwijl de middelmatigheid waarschijnlijk alleen overwonnen wordt als er ijverig gestudeerd wordt en de judoka geprikkeld worden zelfstandig en volwassen hun weg leren ontdekken. ..