Kata guruma is als leren fietsen

Voordat de afgelopen zomervakantie in onze sportschool begon, keek ik elke week bij een gedeelte van de les voorafgaand aan onze eigen groep. Daarin werd getraind voor het komende bandexamen. Wat die kinderen (13-16 jaar) het meest zwaar leek te vallen, was de derde schouderworp (kata guruma) De twee jongelui die ik probeerde dan wat te helpen, moesten trainen voor hun groene en blauwe band - dus dan moeten ze die toch wel kunnen maken.

Het was verschrikkelijk. Mijn welgemeend/goedbedoeld advies en de tussentijdse demonstraties (kata guruma vind ik persoonlijk een hele leuke worp) leidden niet tot een wenselijk resultaat, en ik heb me wel af zitten vragen waar hem dat nou in zat. Het was niet de juiste pakking hoog aan de mouw voor de trekkende hand. Het was niet dat ze vergaten in te stappen tussen het been van hun uke. Het was zelfs niet dat ze hun schouder en nek niet onder het zwaartepunt van uke duwden (de band). Hoe was het toch mogelijk dat ze kreunend en steunend elkaar op hun schouders wilden trekken en áls dat dan een enkele keer wel lukte, hun uke spartelend en gillend als een zoutzak van hun nek gleed? Oké, uke moest wat meer buikspieroefeningen doen om als een plankje op de schouders te gaan. Dat was zeker niet het geval bij deze lichtelijk overgewichtige kinderen. Het was vaak nog erger, dat tori zo ongeveer bezweek onder het gewicht van de zware uke, en dat beiden dan voor- of achterover op de mat donderden, zonder enige controle voor uke - die ook bij de enkele 'geslaagde' worp ontbrak overigens.

Fietsen

Later kwam het beeld bij me op van een kind dat leert fietsen. Vorige week zag ik de prachtige Japanse film Maborosi, en daarin zat ook een scene van een Japanse jongetje dat leert fietsen zonder te vallen. Ja. Een kind dat leert fietsen, doet dat vaak met kleine hulpwieltjes of aan de hand van een ouder die meerent/-fietst. Waarom? Het kind kan pas 'los' fietsen als het durft te rollen, en daarbij voldoende snelheid heeft om niet om te vallen. Gaat het fietsje te langzaam of is het kind bang, raakt het uit balans en valt opzij. Dat hebben kinderen zo als ze (nog) niet durven, maar ouderen ook weer als ze op latere leeftijd te traag en duizelig worden en daarom maar een driewieler nemen. Rollen = niet omvallen. Rollen = minimum snelheid en lichaams-coördinatie. 

Terug naar kata guruma. Wat bij de kinderen in de les ontbrak was snelheid, durf en lichaamscoördinatie. En daarom vielen ze als kinderen op hun eerste fietsje alle kanten op, maar uke 'rolde' niet over de schouders. Wat het woord guruma 車 immers betekent, een wiel. Een stilstaand wiel kun je niet rollen, maar alleen kantelen. En zeker als uke zo bang is om te rollen dat hij op de 'rem' gaat, d.w.z. zich zwaar maakt in plaats van als een plankje mee te geven (dat is niet hetzelfde als springen). Dan ben je bezig een fiets met lekke banden in beweging te zetten - en dat is zwaar! (Zo voelt het overigens ook als je kata guruma doet met iemand die veel zwaarder is en niet weet hoe hij uke moet zijn. Hoe zwaarder, hoe minder snel in beweging, en hoe dikker de buik, hoe minder strak die staat.)

Oplossingen?

Wat kun je nou doen aan deze mislukte kata guruma oefeningen? Natuurlijk kan de sensei de kinderen leren hoge bogen te springen op een dikke valmat. Dat wordt veel gedaan, ukemi op de dikke mat. Het geeft vertrouwen bij het rollen, overwinnen van angsten voor deze 'enge' schouderworp. Maar springen is wat anders dan op een vrij specifieke manier op de schouders worden genomen. Bij de luchtsprong nemen de kids een flinke aanloop en rollen met een 'zachte buik'. Uke-zijn is een kunst op zich - ik kom daar begin volgend jaar nog eens uitgebreid op terug. Bovendien hebben bijna alle guruma-bewegingen in het judo een dubbele rotatie. Zowel voorwaarts als zijwaarts rollend tegelijk. Al is dat bij kata guruma in een elementaire uitvoering niet per se nodig, het kán namelijk ook als 'rechte' rol indien uke goede buikspieren heeft.
Is het beter om het te doen zoals in het nage no kata, waarbij de stappen een beetje snelheid maken? Ik weet het niet. Uiteindelijk lijkt het er op dat kata guruma alleen slaagt als tori en uke beiden met de juiste mindset/durf, de juiste snelheid willen maken, en daarbij niks vergeten. Juist bij deze techniek komt het er op aan dat zowel tori als uke het echt goed kunnen. Goed oefenen en dan doen. 

Juist ja, zoals leren fietsen...