"Zen" 善 in seiryoku
zen'yō, het is zomaar een Japans kanji en we vertalen het principe van de stichter gemakkelijk met "het beste gebruik van de energie". Optimalisatie. Super-efficiëntie. Prima. Maar wat bepaalt nu wat goed, of het beste, meest-efficiënte is? Wat is goed of optimaal? Want dat is wat zen betekent in deze context.
Overigens zijn er van Kano twee begrippen bekend die over het energiegebruik gaan:
- 精力最善活用 – Seiryoku saizen katsuyô
- 精力善用 – Seiryoku Zen’yô
Katsuyō 活用 is: de praktische toepassing.
- Seiryoku saizen katsuyô : de allerbeste praktische toepassing van energie.
- Seiryoku Zen’yô : goed gebruik van energie.
Vorige week heb ik me gepermitteerd om langdurig gerezen twijfels omtrent de leer van Jigoro Kano aan dit blog toe te vertrouwen. Vandaag een vervolg aan de hand van "Zen" 善, wat in beide begrippen van Kano voorkomt. Want juist dat ene woordje is al zó moeilijk dat het de moeite waard is om je af te vragen wat de betekenis na een eeuw nog is.
Seiryoku
zen'yō als mechanisch principe
"Iemands geestelijke en lichamelijke energie moet zo effectief mogelijk worden benut om een zeker doel te bereiken. Dat wil zeggen, je moet de meest effectieve methode of techniek toepassen om geest en lichaam te gebruiken. Als we de term seiryoku gebruiken voor onze geestelijke en lichamelijke energie, wordt dat gebruik uitgedrukt in seiryoku saizen katsuyo (het beste gebruik van iemands energie). We kunnen dat verkorten tot seiryoku zen'yō (maximale efficientie). Dat betekent, ongeacht welk doel we hebben, moeten we om het te bereiken onze geestelijke en lchamelijke energie op de meest effectieve manier toepassen." (Kano: Mind over Muscle p. 43)
De uitleg die Kano geeft in de bladzijden daarna (in het boekje) is een uitleg van zeer algemene begrippen van biomechanica. Beweging, krachtsverdeling tussen twee personen, wat ik vorige week al zei: "Daarbij kunnen we denken aan balans/evenwicht, aan coördinatie van
handelingen en personen, aan de kracht vanuit de buik, aan het hefboom-effect en de kracht van circulaire beweging.
Dat zijn alle basisbestanddelen van seiryoku
zen'yō maar het is wetenschappelijk gezien ook erg algemeen." Is het simpelweg letten op de natuurwetten in het judo, en dat efficiënt toepassen, het criterium of het goed (zen) of zelfs optimaal (saizen) wordt toegepast?
In de praktijk werken biomechanische wetten sowieso optimaal. Of je veel of weinig energie gebruikt, iemand die valt, valt. Balans en evenwicht zijn er of niet. Als je een hefboomeffect goed toepast, werkt iets gemakkelijk. Maar dat principe wordt overal toegepast en de uitvinders van hamer en tang wisten dat ook. Maar wat is dan wél 'goed' gebruik van energie? Is dat 'zuinig'? Als het 'de juiste maat' is, hoeveel is die maat dan? In de praktijk zien we op de mat dat vóór het stadium van de 'efficiënte techniek' bereikt wordt (waarin die 'wetten' gaan werken) héél veel energie wordt gebruikt met bewegen, duwen, trekken, ontwijken. Als judo werkelijk optimaal zou omgaan met energie, werd er louter bewogen ter voorbereiding van een worp met wederzijdse instemming, maar randori en wedstrijden zijn dan per se 'energieverspilling'. Waarom vinden we dat desondanks goed? Doet aikido dat niet veel 'beter' dan? Heeft seiryoku
zen'yō, en het punt van wat 'zen' is, wel iets te betekenen behalve die paar simpele natuurkundige algemeenheden? Of is het vooral een moreel-opvoedkundig principe?
'Zen' gedefinieerd vanuit sōjo sōjō jita
kyōei
Kano zei zelf ook nog :
De Kodokan zegt zelf op haar website, Kano citerend in
woorden uit 1922 (Ózei magazine, no.1 1922.):
"Wat is goed 善 zen? Deelnemen aan de continue vooruitgang van een samenleving waarin we leven, kunnen we goed noemen, en voortgang tegenwerken is slecht. ... Voortgang van een samenleving of gemeenschap wordt bereikt door het concept van sōjo sōjō (help elkaar, wees toeschietelijk) of 'jita kyōei' (wederzijds welzijn). In die zin zijn sōjo sōjō en jita kyōei deel van het grotere goed.
Dat lijkt
veel op dit citaat van Kano uit hetzelfde jaar:
「善とは、社会生活の存続発展に適う行いであり、これを妨げるものは悪である。社会生活を存続発展せしめるためには、相助相譲・自他共栄がその根本原理というべきで、これに精力善用の原理が加わって、初めて在来の伝統的な道徳が合理的に説明できる」
Ahum, kunnen we dat lezen? Er wordt toegevoegd dat als het principe van seiryoku
zen'yō (精力善用) wordt toegevoegd aan het
eerdere verband van sōjo sōjō en jita
kyōei dat, die laatste een logische morele verklaring van het beste gebruik van
energie geven. Althans, dat zegt een Amerikaan die in Japan woont op een forum... hij zal het vast wel kunnen lezen.
Kano zei zelf ook nog :
"Er zijn dingen die je niet alleen kunt doen, maar alleen samen met anderen. Voorts kunnen de deugden en sterke kanten van iemand alleen maar andere mensen aanvullen en stimuleren. Aldus brengt die situatie voordeel voor iedereen, iets wat ze alleen niet zouden hebben. Dat noemen we sojo sojou jita kyoei, wat betekent: onderlinge welvaart door wederzijdse hulp en toegeeflijkheid. dat kan worden verkort tot jita kyoei. Om die reden kunnen we zeggen: als alle leden van een groep elkaar helpen en onzelfzuchtig handelen, kan de groep harmonieus zijn en als een eenheid opereren. Zo kan die groep zijn energie optimaal benutten, net als een individu. Dit principe blijft waar, ook in het geval van een complexe samenleving met miljoenen inwoners. Dus, als seiryoku zen'yō en jita kyōei worden gerealiseerd, zal het sociale leven zich natuurlijk blijven ontwikkelen en vooruitgaan, en als leden van die samenleving kan iedereen bereiken waarop ze hopen." (Mind over Muscle p.71)
Kortom: 善 zen is dus
niet zozeer een technisch principe, als een moreel idee. Zen is dan een soort
deugd van maatschappelijke volgzaamheid en wederzijdse samenwerking.
Andermaal een kritische reflectie...
1) Wat is goed? Het stukje van meneer 'Anatol' is helaas waar, zeker met onze Westerse bril op. Wat goed is, en wat 'wederzijds nut en welzijn' is, wordt in alle culturen en ideologieën anders gedefinieerd. En het is een tijdgebonden begrip. Communisten zien het anders dan kapitalisten, moslims anders dan boeddhisten en christenen, aanhangers van Nietzsche anders dan lezers van Plato. En mensen in 2016 anders dan in 1916. Er lijkt geen universeel principe te bestaan, tenzij op kleine schaal en in kleine verbanden. Maar dan nog mag de vraag gesteld worden: is dat specifiek voor judo? Worden die doelen wel bereikt door judo, of is dat wellicht net zo utopisch als bij diverse ideologieën en religies, en hangt het uiteindelijk louter af wat mensen er ter plaatse van maken of het werkt? Algemene, bijna rituele richtlijnen zonder vast perspectief?
2) Progressie. Is "deelnemen aan de continue vooruitgang van een samenleving waarin we leven 'goed' en voortgang tegenwerken 'slecht'?" Het lijkt wel het bekende politiek-correcte denken van onze tijd: progressief = goed; conservatief = slecht. Kano zégt dat wel en voor een echte Japanner is die onderwerping aan de natuur en 'wat de keizer doet' (lees: de staat) wel normaal, maar het betekent dat jita kyōei dús ook een bepaalde slaafsheid in zich draagt, en dat rechtvaardigt dan zelfs oorlogen voor het vaderland maar niet of iets in zichzelf dan zen, juist is. Dat is althans onze moraal...
3) Mythologie. Een andere vraag is: wat bedoelde Kano zelf en kennen/snappen we wel zijn oorspronkelijke bedoelingen? Kenners van de Kodokan en de literatuur, geven aan dat de bronnen niet toegankelijk zijn voor Westerse ogen, en de Japanners kijken niet met een historisch-kritische blik naar de bronnen. Veel verhalen over het 'oorspronkelijke judo' in de Kodokan krijgen daarmee soms mythische proporties. De romantiek van het begin in de Eishoji 永昌寺 tempel of zo.
Maar kloppen die mythes wel? Is het na-oorlogse judo (sportjudo en de IJF) de schuld van de neergang/verandering of zit het eigenlijk al in de oorsprong? Was het fundament van jita kyōei wel bestand tegen de werkelijkheid van alledag?
Was Kano in die dingen wellicht niet enorm aan het idealiseren en was het Japan van zijn tijd en de wereld om hem heen niet al op een andere manier met de dingen bezig? Zag Kano wel hoe Japan in zijn tijd 'progressie' verstond als het werken aan een totalitaire en militaire dictatuur, vol wreedheid en weinig respect voor het welzijn van andere mensen?
Hmmm.... Het dieper doordenken van al deze principes laat zo veel vragen onbeantwoord en hoe meer je je er in verdiept, hoe meer je losse eindjes ziet - zonder knopen.
Conclusie
Dus. Wat is "Zen" 善 in seiryoku zen'yō? Wat is saizen, optimaal? We kunnen het heel mooi zeggen met allerlei mooie woorden van de stichter. Het is belangrijk dat er een aantal judoka in ons land is die zich met deze vragen óók bezighoudt. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat niemand het lijkt te weten, in binnen- en buitenland. De Kodokan heeft momenteel in ieder geval geen sterke moreel-principiële visie op deze vraag en als men zelfs in Japan, op Wereld Judodagen (28 oktober) en andere gelegenheden, niet veel verder komt dan algemeenheden... wie en waar dan wel?
Als Kano zelf nu zou rondlopen, is het zeer de vraag of hij wel een invulling zou kunnen geven aan zijn eigen principe van seiryoku zen'yō (精力善用). Aan het eind van de dag maakt iedereen er zijn eigen verhaal van. Wat men zelf goed vindt, is 'zen' en het hangt uiteindelijk van jezelf of of je een 'goede' judoka bent.
-- Volgende week: een gedachte over de esthetische kant van de beide principes - een andere invalshoek erbij.
-- de week daarna: een voorbeeldtekst van Kano zelf over de 'moraal' van een judoka, wat je zelf kunt doen en hoezeer het van jezelf afhangt.
-- daarna: Wat is perfectie? Wat zijn idealen?
Andermaal een kritische reflectie...
We weten niet wat de "beste" weg is in ethiek en voor de samenleving. "Jita kyōei" geeft daar geen antwoord op want we kunnen zo veel verschillende ideeën hebben over wat 'wederzijds welzijn' is en 'vrede en harmonie'. Als het alleen gaat over de training in de dojo en je gebruikt dan "jita kyōei" is dat prima maar niet specifiek voor judo want je doet dat in alle samenwerkingsverbanden en verenigingen, zelfs in clubs voor schaken of filatelie. Maar Kano wilde "jita kyōei" als een fundamenteel principe introduceren voor het leven en ethiek. En dat kan niet want het is te vaag. "Seiryoku zen'yō" is misschien een fundamenteel principe omdat je het ziet in de natuur en natuurkunde (energie gaat niet verloren) en het is geen naturalistisch bedrog (conclusies trekken van "is" naar "goed" of van beschrijvend naar normatief) om het principe op judo toe te passen op een puur technische manier. (Anatol, Judoforum 3-2-2016)
1) Wat is goed? Het stukje van meneer 'Anatol' is helaas waar, zeker met onze Westerse bril op. Wat goed is, en wat 'wederzijds nut en welzijn' is, wordt in alle culturen en ideologieën anders gedefinieerd. En het is een tijdgebonden begrip. Communisten zien het anders dan kapitalisten, moslims anders dan boeddhisten en christenen, aanhangers van Nietzsche anders dan lezers van Plato. En mensen in 2016 anders dan in 1916. Er lijkt geen universeel principe te bestaan, tenzij op kleine schaal en in kleine verbanden. Maar dan nog mag de vraag gesteld worden: is dat specifiek voor judo? Worden die doelen wel bereikt door judo, of is dat wellicht net zo utopisch als bij diverse ideologieën en religies, en hangt het uiteindelijk louter af wat mensen er ter plaatse van maken of het werkt? Algemene, bijna rituele richtlijnen zonder vast perspectief?
2) Progressie. Is "deelnemen aan de continue vooruitgang van een samenleving waarin we leven 'goed' en voortgang tegenwerken 'slecht'?" Het lijkt wel het bekende politiek-correcte denken van onze tijd: progressief = goed; conservatief = slecht. Kano zégt dat wel en voor een echte Japanner is die onderwerping aan de natuur en 'wat de keizer doet' (lees: de staat) wel normaal, maar het betekent dat jita kyōei dús ook een bepaalde slaafsheid in zich draagt, en dat rechtvaardigt dan zelfs oorlogen voor het vaderland maar niet of iets in zichzelf dan zen, juist is. Dat is althans onze moraal...
3) Mythologie. Een andere vraag is: wat bedoelde Kano zelf en kennen/snappen we wel zijn oorspronkelijke bedoelingen? Kenners van de Kodokan en de literatuur, geven aan dat de bronnen niet toegankelijk zijn voor Westerse ogen, en de Japanners kijken niet met een historisch-kritische blik naar de bronnen. Veel verhalen over het 'oorspronkelijke judo' in de Kodokan krijgen daarmee soms mythische proporties. De romantiek van het begin in de Eishoji 永昌寺 tempel of zo.
Maar kloppen die mythes wel? Is het na-oorlogse judo (sportjudo en de IJF) de schuld van de neergang/verandering of zit het eigenlijk al in de oorsprong? Was het fundament van jita kyōei wel bestand tegen de werkelijkheid van alledag?
Was Kano in die dingen wellicht niet enorm aan het idealiseren en was het Japan van zijn tijd en de wereld om hem heen niet al op een andere manier met de dingen bezig? Zag Kano wel hoe Japan in zijn tijd 'progressie' verstond als het werken aan een totalitaire en militaire dictatuur, vol wreedheid en weinig respect voor het welzijn van andere mensen?
Hmmm.... Het dieper doordenken van al deze principes laat zo veel vragen onbeantwoord en hoe meer je je er in verdiept, hoe meer je losse eindjes ziet - zonder knopen.
Conclusie
Dus. Wat is "Zen" 善 in seiryoku zen'yō? Wat is saizen, optimaal? We kunnen het heel mooi zeggen met allerlei mooie woorden van de stichter. Het is belangrijk dat er een aantal judoka in ons land is die zich met deze vragen óók bezighoudt. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat niemand het lijkt te weten, in binnen- en buitenland. De Kodokan heeft momenteel in ieder geval geen sterke moreel-principiële visie op deze vraag en als men zelfs in Japan, op Wereld Judodagen (28 oktober) en andere gelegenheden, niet veel verder komt dan algemeenheden... wie en waar dan wel?
Als Kano zelf nu zou rondlopen, is het zeer de vraag of hij wel een invulling zou kunnen geven aan zijn eigen principe van seiryoku zen'yō (精力善用). Aan het eind van de dag maakt iedereen er zijn eigen verhaal van. Wat men zelf goed vindt, is 'zen' en het hangt uiteindelijk van jezelf of of je een 'goede' judoka bent.
-- Volgende week: een gedachte over de esthetische kant van de beide principes - een andere invalshoek erbij.
-- de week daarna: een voorbeeldtekst van Kano zelf over de 'moraal' van een judoka, wat je zelf kunt doen en hoezeer het van jezelf afhangt.
-- daarna: Wat is perfectie? Wat zijn idealen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten