Veel mensen verbazen zich over het ceremoniële deel van kata - waarvan dit weekend in Amsterdam ongetwijfeld weer mooie voorbeelden gegeven zijn al kon ik er wederom niet bij zijn.
Men ziet het vaak als stijve choreografie, een harnas waar men in moet kruipen, onnutte bewegingen en buigingen. Zeker informele Nederlanders, die zich soms nergens op de aardbol wensen aan te passen aan protocol, huiveren van wat 'moet' en willen ook de judo kata doen zoals ze zelf 'voelen' dat het moet.
De budo-deskundige Dave Lowry geeft in zijn lezenswaardige boekje "Sword and Brush"(1995) een bijna poëtische beschrijving van de diepe zin van ceremonies bij kata, afgeleid vanuit het beeld wat het kanji 形 oproept.
Hij beschrijft hoe een traditionele ruimte van een huis voor de thee-ceremonie er uit ziet, en hoe men daar licht schept. Men verwijdert wat leem dat tussen het bamboe framewerk zit, en door die gaten valt het zonlicht binnen, spelend met het rasterwerk van het bamboe, en aldus op vloer en wanden dezelfde natuurlijke licht/schaduwwerking scheppend als men in de natuur heeft tussen de bomen. Het raam heet 連子窓, renji mado, en de typische Japanse ramen met rasterwerk en rijstpapier zijn er van afgeleid. De patronen die dit geeft, dat is kata. Een framewerk, een patroon. Je ziet het als het ware terug in het kanji 形. Links het framewerk, rechts het licht. Je moet dat ervaren om het te kunnen waarderen, en open staan voor het geduldige gebeuren van natuurlijke patronen die zich aan je openbaren zonder dat je ze meteen kunt pakken. Daarom zegt Lowry ook: Alleen vanuit het perspectief van de binnenkant, wordt de ware natuur van kata onthuld. Als je er binnengaat, beseft de beoefenaar uitdagingen in technische toepassingen, in timing en afstand. Het kost een mensenleven om het volledig te doorgronden. (...) Het beoefenen van kata bengt de bugeisha tot ontmoetigen die hem openen voor kans van creativiteit en individuele zelf-expressie, die niemand die de Weg niet gaat, zou ze kunnen dromen. Binnen de structuur van de vorm, wacht oneindige vrijheid. Door imitatie, wordt het onderbewuste wakker geschud. Het ware zelf wordt onthuld, een zelf dat elke kata met zijn eigen, onnavolgbare kwaliteit vervult. Het latwerk met zonnestralen die er door komen - het is het kanji een 'pictograph' voor kata. De niet-beoefenaar ziet alleen het licht dat door de renji mado komt, die vanuit zijn perspectief - de buitenkant - een belemmering is om binnen te komen in de theehut. Degenen die binnen zijn gegaan zien de textuur en de subtiliteiten. Kata is zo bezien een bepaalde vorm van verlichting, en het kan een licht laten schijnen op de plekken die de menselijke ziel inneemt. (Sword and Brush, p. 28-29)
Daarom moeten we opletten met sommige uitspraken van judo-deskundigen uit hun verband te rukken. Als Otaki en Draeger bijvoorbeeld in hun uitstekende boek "Judo Formal Techniques" zeggen:
Jigoro Kano bedoelde kata als een middel voor zelf-ontdekking en zelf-realisatie door judo. Hij bedoelde kata als het stuurwiel voor de technische ontwikkeling van elke judoka. Maar kata als grammatica of theoretische basis, moet worden begeleid door de praktische kant van de training zodat het het theoretische doel kan vervullen. Om dit te doen, moet je de ceremonie wegnemen uit het kata. (p. 411)... bedoelen ze niet dat we voortaan kata zonder ceremonieel moeten doen. Natuurlijk moet kata uiteindelijk een praktisch judo-doel dienen. Maar Otaki en Draeger bedoelen dat je uiteindelijk wat je leert moet toepassen zonder ceremonieel. Maar om zo ver te komen, moet je eerst via het ceremonieel, het patroon, zijn binnen gegaan, en het aan den lijve ondervinden. Zoals ik zelf in Tokyo bij de onvergetelijke thee-ceremonie een diepere betekenis van alle judo kata heb begrepen.
Wat Lowry zegt is dus wel heel waar. Binnen de ceremonie ontstaat ook vrijheid en creativiteit. Uiteindelijk wordt voor een judoka die het beleeft, elke kata ook 'zijn eigen' kata. Hij heeft het zich eigen gemaakt en gaat er zijn eigen weg mee. Niet om de regels te verslappen, maar omdat het zijn eigen spel met raster en licht wordt. Een nieuwe schoonheid wordt geboren en zo is geen enkel kata geen enkele dag hetzelfde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten