Kata: modellen in plaats van vormen

Als je aan een judoka vraagt wat 'kata' betekent en ze weten ook iets van Jigoro Kano, dan vertalen ze het met 'vorm'. Klopt, Kano noemt het ook zo.
Nu hebben wij als westerlingen het probleem dat wij bij het woord 'vorm' meer denken aan het tegenovergestelde van 'inhoud' en de kata ook zo beoefenen. Kata staat symbool voor een 'vormelijke' beoefening van het judo, terwijl randori en shiai meer op de spontante judo-beoefening lijken. Vormen zonder de inhoud die we zoeken.

Iemand schreef laatst eens, dat we kata meer moeten vertalen met 'modellen'. En daar kan ik me meer bij voorstellen. Een model, een uitvoering zoals het eigenlijk zou moeten. Een model, zoals de werkelijkheid is. Een werkelijkheid die we net als een kunstenaar soms anders vormgeven dan het model, meer abstract of gestileerd, meer grof of meer verfijnd, eigenzinnig of iets wat er op lijkt. Maar het model, de oervorm zou je dan kunnen zeggen, die bestaat wel. En die moet je eigenlijk kennen voor je zelf gaat experimenteren.

De deskundigen zijn steeds op zoek naar de principes die Jigoro Kano wilde uitdrukken in ieder kata-model dat hij ontwierp. Kata zijn nooit 'zomaar' stijlmodellen zonder betekenis. Iedere techniek in elke kata-serie is uitdrukking van een bijzonder judo fundament, en elke serie op zijn beurt ook. Het kata als geheel is daarom een model-oefening, maar ook elke techniek in de context. Wie het leert zoals het model, kan zowel het principe als de wijze van uitvoeren begrijpen.

Nu kan elke uitvoering van de principes een nieuw model opleveren. Kata zijn niet star of vormelijk, als zou het een soort geprefabriceerde dans zijn. Jigoro Kano voerde kata uit - volgens de principes - en dat was een model. Maar zijn leerling Kyuzo Mifune had zijn eigen model en het grote genie Tokio Hirano (gest.1993)... hij leefde de principes en modelleerde ze op een eigen manier. Het model, de vorm, als uitdrukking van een rijke inhoud.

Het begrip "Kata" is meerduidig. Het kan betekenen:

* een afzonderlijke vastgelegde techniek (Kata als standaard, model)
* een groep/verzameling/serie van vastgestelde technieken
* het oefenen van een techniek of serie technieken (Kata als oefenmodel)

N.B. in het Japans is er geen algemeen verschil tussen enkelvoud en meervoud. Daarom kan men bijv. Nage-no-Kata ook met modellen/vormen van worpen vertalen... (Das Judoforum, 17-6-2009)

Een voorbeeld van een bijzondere kata uitvoering: Nage no Kata door Tokio Hirano.