Allereerst zijn de rollen van tori en uke - ook in het judo - een afgeleide van kata. En wie kata oefent, leert al snel dat de rol van uke allesbehalve passief is. Ik ga daar volgende week op verder! Tori is ook geenszins de winnaar of de agressor of de sterkste. Het is geen bokswedstrijd waarbij tori winnaar is en uke verliezer omdat de winnaar harder kon slaan.
Wij gebruiken in het judo de naam 'uke' ook voor oefeningen tussen twee judoka waarbij de rol van deze 'uke' wel degelijk passiever is, en dat maakt de begripsverwarring compleet. Is er sprake van tori en uke bij een oefening als uchi-komi? Bij het repeterend oefenen van katame-waza (houdgrepen/armklemmen/verwurgingen) buiten een kata-verband? Kan men spreken van uke als deze geen andere rol heeft dan incasseren?
Kijken bij kendo
Om dit helder te krijgen, moeten we wellicht kijken bij de budo die met zwaardvechten te maken hebben, zoals kendo. We moeten daarbij bedenken dat de overeenkomsten tussen judo en kendo veel groter zijn dan we denken. Jigoro Kano hield van kendo en zou als hij tijd had gehad, beide wegen graag met elkaar hebben verbonden.
Kendo maakt wat betreft de rolverdelingen een scherp onderscheid tussen kata en realistische gevechtshandelingen enerzijds, en het droog oefenen anderzijds (uchi-komi 打ち込)*, wat bij zwaardvechten nauwer luistert dan bij judo omdat de precisie met dodelijke wapens beter moet zijn. Maar dat kan de judoka ook leren zijn 'wapens' (handen, voeten, lichaamsbeweging) ook beter te leren!
In de kendo kata spreekt men over twee rollen. De uchidachi 打太刀 (letterlijk: slaande of treffende zwaard) die ook wel ukedachi 受太刀 (hetzelfde kanji als uke, letterlijk: het ontvangende zwaard) is de verantwoordelijkheid voor een senior-kendoka. Want... net als bij onze kata en in aikido is uke de aanvaller die een lesje moet leren en dus verliest. Hij ontvangt de techniek die zijn partner als antwoord op zijn aanval geeft. De 'zwaard-aanval' zien we in het nage no kata nog terug bij ippon seoi nage, waar uke een soort shomen uchi (正面打ち)* wil maken. Bij judo zonder wapens, maar wel met dezelfde houwende armbeweging die dan door tori wordt opgevangen en overgenomen. Uchidachi is meestal dus de beginner, de aanvaller, in de kata-rol de 'slechterik' en geweldenaar.
Degene die wij in de judo-kata de tori 取り (de “nemende”) noemen, heet in het kendo de shidachi 仕太刀 (de werker, het uitvoerende zwaard) en die rol wordt bestemd voor de junior die moet leren slaan/werken. De shidachi voert de techniek dus uit en eindigt als
'winnaar'.
Wij zijn in ons judo-kata bijna vergeten dat de rol van de uke/uchidachi zeker zo veel kundigheid vereist als die van de tori/shidachi. In het kendo is de uke-rol echt iets voor de gevorderde want het welslagen van tori hangt af van de kwaliteit van de aanval van uke. Wij versimpelen dat vaak tot 'een goeie valmaat', maar uke doet méér dan vallen... het is een zeer actieve rol die veel fijngevoeligheid vereist, zoals exact de juiste afstand (ma-ai), stappen, beweging!
Buiten het kata geen uke
In het kendo wordt niet meteen elke keer een volledige kata-oefening gedaan, zoals wij in judo ook heel veel oefenen zonder een volledige worp of grondgevecht. Je moet de techniek duizenden keren doen, om de bewegingen te leren kennen, en te voelen hoe je controleert, pakt, balans verstoort, tai sabaki maakt, voetposities. Degene die dat ondergaat, noemen ze bij kendo absoluut geen uke, vanwege de specifieke actieve taak van een uke in de andere omstandigheden. Het kendo noemt die ontvanger motodachi: 元立ち. Let op de kanji. dachi in dit verband heeft het kanji 立 en dat kennen we ook als ritsu 立 (in ritsurei 立礼, de "staande buiging") of nog meer als tachi in tachi waza （立ち技）. Het gaat hierbij om staan, en dat is iets heel anders dan tachi/dachi 太刀 wat 'zwaard' betekent... Moto 元 betekent: oorspronkelijk, basis-. Motodachi is dus: de basis-positie, basisstand.
Het laat zien dat de motodachi als ontvanger bij uchi-komi in kendo dus eigenlijk een redelijk passieve 'pop' is die de klappen opvangt. In judo is dat in principe net zo.
De rol in judo uchi-komi 内込 *
Kun je daarmee de motodachi vervangen door een pop of een trekband aan een boom, om eindeloos veel worpinzetten te kunnen maken? Nope. Een motodachi in het judo ontvangt de techniek met de dynamiek van het bewegen, en bij overnames of combinaties stapt hij actief mee al volgt hij slechts het voorgeprogrammeerde systeem. Verder is van enorm belang dat hij de uitvoerende helpt door de juiste druk uit te oefenen op degene die inzet. Dat hij zich laat meenemen in de pakking en balansverstoring. Dat hij de juiste spanning van zijn hara uit laat gaan. Dat hij exact de juiste afstand blijft bepalen want zonder dat mislukt elke worp uiteraard.
En verder is zijn rol essentieel verschillend van de uke-rol omdat hij zelf niet léért. Hij geeft aan, hij helpt de tori bij het leren. En omdat hij zelf niet leert, noemt men hem bij kendo anders... Voor het repeterende leren van de tori is de motodachi echter vreselijk belangrijk. Ook in het judo zou bij de uchi-komi denk ik veel meer aandacht mogen uitgaan naar de specifieke taak van degene die de techniek ondergaat, en wat zijn aandachtspunten zouden moeten zijn. Zonder een goede motodachi leert degene die 1000 uchi-komi maakt namelijk zo goed als niets, behalve zijn motoriek en conditie. Maar geen techniek.
----------------
* Noot. de kanji voor uchi-komi in kendo en judo zijn verschillend. Lekker makkelijk hè?
In kendo: Uchikomi (打ち込) uchi als een vervoeging van utsu (打つ, slaan/raken) en dus hetzelfde uchi als in shomen-uchi 正面 打ち en komi net als bij judo een vervoeging van komu 込む, ergens in gaan.
In judo: uchi komi (内込) waarbij uchi 内 hetzelfde is als bij o-uchi-gari (大内刈) en uchi-mata (内股): binnenwaarts.
Bij judo is uchi-komi dus: binnendraaien/ er in gaan/ binnen stappen, en bij kendo : er in gaan door te slaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten