Tai sabaki 体捌き (3)

Wat tai sabaki (体捌き) is, hebben we al vaak beschreven en er is ook op het internet heel veel over te lezen. Mijn eerdere blogs zijn te vinden via de labels.

Bij tai sabaki zijn er uiteraard meerdere manieren van stappen en inkomen, maar de meest efficiënte is de cirkelbeweging op de voeten, waarbij de snelheid van het roteren en het kunnen meenemen van uke in die beweging, een geweldig effect in de worp kan leggen. Denk aan een tai otoshi, waarbij de kracht van de armen coördineert met de snelle draaibeweging van het hele lichaam, maar het eventueel uitgestoken been soms nauwelijks van belang is. Hoe minder snelheid, hoe meer er van de armen gevraagd wordt (of omgekeerd), zo eenvoudig is het eigenlijk.

Als we tai sabaki oefenen of uchi komi, het bewegen van het hele lichaam op de voeten zodat we een techniek kunnen toepassen, gaat dat heel prima als we dat droog oefenen, zonder contact met een tegenwerkende partner die normaal niets liever doet dan je overnemen. Maar waarom gaat dat bij randori en shiai toch zo veel moeilijker? Is dat alleen een kwestie van snelheid zoals boven beschreven, en timing, debana? 

Wellicht is het een kwestie van balans. Balans in judo, hangt samen met lichaamshouding, shisei, het natuurlijke staan (shizentai), of het verdedigende staan (jigotai). Wie een stap zet (tsugi ashi of ayumi ashi) beweegt zijn zwaartepunt (hara) mee, heeft zijn 'gewicht' even meer op het ene been dan het andere, en raakt even uit balans. Het is aan de partner om dat moment aan te voelen en daarvan te profiteren. Hoe voelt de ander die balansverstoring aan? Met zijn ogen? Nee. Ogen zien, en voelen niet. Ogen nemen beweging waar, en dat is veel. Maar ook blind judo kent balansverstoring en tai sabaki.

Het is onmogelijk om een judoka te werpen en zijn tai sabaki en worpinzet over te nemen zonder kumi-kata. Dat is ons instrument voor judo, maar ook onze valkuil. Kumi-kata verraadt aan de partner de tai-sabaki of de voorbereiding daarop, en dus ook het moment van je eigen balansverstoring. Het ingewikkelde is bij randori en shiai, dat je dan nauwelijks een vederlichte pakking kunt hebben. De pakking is daar meestal krachtig, de armen staan sterk, en dan wordt het slagen van tai sabaki een kwestie van snelheid en kracht, je partner nét voor kunnen zijn. Krachtige worpen als uchimata zijn niet voor niets zo populair. Want ja, we kunnen wel zeggen dat je eerst een balansverstoring bij je partner moet teweegbrengen voor je een worp inzet, maar in de praktijk breken de meesten de balans van uke pas definitief na of aan het einde van de tai sabaki. En heel vaak daarna ook hun eigen balans, zo tuimelen tori en uke over elkaar heen.

Kyuzo Mifune stond er om bekend dat hij zich niet liet aanvoelen. Zijn handen en armen waren zo soepel, dat ze er niet leken te zijn. Randori met hem was 'vechten met een spook', zo wordt gezegd. Een beetje legendarisch wellicht, misschien was het op de mat ook wel eens minder mooi allemaal.
Wie echter én een goede tai sabaki kan maken én een goede balans kan houden, maar óók niet gevoeld wordt via de handen... is onverslaanbaar. Want de ogen zijn altijd nét iets te laat, vergeleken met de tastzin in judo.

Aikido heeft dat principe iets beter begrepen, zo lijkt het. Daar is 'kracht' bij pakking bijna uit den boze, en dus kun je in aikido vaak een veel mooiere tai sabaki maken waarbij dan ook vaak de afstand (ma-ai) tussen de partners ruimer is en dus de flexibiliteit van de armen anders is. Bovendien letten aikidoka heel goed op hun hara en balans, zodat het stappen niet zo dramatisch hoeft te verlopen voor degene die wil werpen. In dat opzicht is aikido totaal anders dan judo.

Daarom wordt er wel gezegd, dat het oefenen van tai sabaki en uchi komi zinloos is in judo, als er niet tevens héél hard tegelijkertijd wordt gewerkt aan het juiste postuur en de kumi-kata. Je kunt nog zo mooi stappen en inkomen, als je jezelf niet - letterlijk - in de hand hebt. Het lijkt bijna een paradox, dat de bewegingen op je voeten afhankelijk zijn van je handen en je navel om succes te hebben...