Een collega van mij was afkomstig uit India en op een keer gaf hij mij een visitekaartje wat hij in India gebruikte. Ik moest een beetje glimlachen. Echt ál zijn titels en functies stonden er op vermeld. Wat leek mijn eigen kaartje opeens een miezerig ding. Ik heb er alleen mijn naam, functie en adresgegevens op staan...
India is net als Japan een standenmaatschappij, waar rangorde en hiërarchie heel belangrijk zijn. Je bent niet zomaar wie je bent onder het motto 'het maakt niet uit als je maar lekker in je vel zit'. Je bent je functie, je afkomst, "de leerling van (meester) en gegradueerd op ... universiteit". 'Gelijke mensen, gelijke kansen', is geen Oosters idee, maar een Amerikaans concept.
Mei 名
Als je dus in Japan een visitekaartje uitwisselt, is dat uiteraard een compleet ritueel met eigen etiquette. Je geeft niet zomaar een kaartje, maar een meishi (名刺) (die zorgvuldig in een leren etuitje, een meishi-ire (名刺入れ) wordt bewaard) en met beide handen aan de bovenhoeken wordt vastgehouden bij de overhandiging, waarna het zorgvuldig wordt gelezen door de ontvanger en met een buiging begroet.
Mei (名) is dan ook niet alleen je 'naam', maar in het Japans ook je 'roem' en 'faam'. De meeste verbindingen met het kanji gaan over beroemdheid, uitblinken en meesterschap. Mei kan met andere kanji (名士) dan ook 'ster', beroemdheid, betekenen... Je 'naam' is dan ook in dubbele betekenis: je 'goede naam'.
Judo en reputatie
Judo als Japanse levenswijze blijft op de een of andere manier altijd schatplichtig aan de eigen tradities en wortels. Dat zie je al aan de hiërarchie waarmee de dojo is ingedeeld, met de kamiza, joseki en shimoza. Alles en iedereen moet met respect worden bejegend - wat op zich heel goed is! - maar de buiging kan ook al vereist zijn omwille van iemands 'naam' (mei) ook al is hij een kl#$tzak die judotechnisch geen deuk (meer) in een pakje boter slaat. Maar wél zijn rokudan van de Kodokan heeft, overhandigd door ...-sensei.
Bewust of onbewust doen we in het judo hetzelfde als het gaat om onze 'prestaties'. Niet alleen wordt er graag vermeld wat onze (dan-)graad is, maar ook de medaillespiegel. Je bent in het judo wie je bent als je zoveel keer Nationaal Kampioen was, zoveel Europese titels hebt, en als hoogtepunt: een wereldtitel of Olympisch deelnemer... Niets is zo eervol voor je 'mei' als de Olympische Spelen. Als het gaat over je 'naam' krijgt 'meedoen is belangrijker dan winnen' opeens een heel andere betekenis. Zelfs voor Westerlingen en nuchtere Nederlanders.
Het is heel moeilijk om objectief te kijken naar rangen en standen. We moeten in de eerste plaats elke cultuur, of dat nu met visitekaartjes of judo-tradities samenhangt, beoordelen binnen de eigen culturele context. En iedereen moet zich proberen 'gewoon' te gedragen en aan te passen aan het land en de cultuur waarin ze zich bewegen. In Japan is het nonchelante en genivelleerde gedrag van Nederlanders waarschijnlijk onbeleefd. Dus moeten we ons aanpassen. Dat is netjes en respectvol. Omgekeerd zal een Japanner zich niet te trots moeten voelen om zich in ons land wat minder op stand en afkomst voor te laten staan. Daarin moest mijn collega uit India veel leren toen hij hier kwam. Nederlanders moeten zich inzake het judo echter ook 'normaal' gedragen. Eerbied voor Japanse tradities wil in ons land niet zeggen dat we in álles Japanse gedragingen moeten aannemen, want dan worden we malloten. Balans in alles is goed.
Judoka mogen daarom trots zijn op hun sportschool of club omdat ze dankbaar zijn voor de goede vorming, maar of ze een goede judoka zijn, hangt niet dáár van af. Niet de leraar of de 'lijn' van sensei telt, maar je eigen kwaliteit. Je sensei opent de deur maar jij gaat binnen... En zelfs dat mag je niet trots maken. Bij onze cultuur hoort daarom hoe dan ook dat we weliswaar zijn wie we zijn door de leraren die we hebben gehad. Maar ijdelheid omdat we in een bepaalde 'school' staan wordt pas gewaardeerd als het uitzonderlijk is, én zichtbaar in je prestaties.
Ja, wij willen mensen niet alleen op hun mei beoordelen, maar meer op zijn merites. En dat is in onze cultuur terecht. Al kunnen we nog zoveel houden van Japan, we zijn wie we zijn: Nederlanders. Een volk van 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg'.
Zouden we daarom onze visitekaartjes - áls we ze al hebben - gewoon op een praktisch plekje wegstoppen en er niet al onze titels op zetten? Wel zo relaxed eigenlijk!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten