Judo is meer dan vechten. Als je kijkt naar de prachtige slogans waarmee (zwaar gesubsidieerde) judoprojecten als 'schooljudo' worden aangeprezen, ga je werkelijk geloven dat judo zal helpen om onze wereld beter te maken. “De kinderen worden meer dan alleen in beweging gebracht. Het draait vooral om normen en waarden, respect, weerbaarheid en het reguleren van agressie.” (schooljudo.nl) Maarrr… hoe zit dat nu eigenlijk concreet met die normen en waarden in het judo? Zijn ze zo waardevast?
Welkom in de werkelijkheid. Als je wat doorvraagt, kom je niet veel verder dan respect voor elkaar. Maar verder? Wat betekent dat? Respect kan ook een loze kreet worden! Op een van de judofora is er een draad over een echte gedragscode voor judo. Er zijn meer ‘waarden’ in judo dan respect, en die wortelen niet in een algemeen-westerse manier van denken, maar die gaan uit van een judoka / mens als menselijke persoon in relatie tot anderen. Wat zijn nou eigenlijk de wortels van het normen- en waardenpatroon van judo?
Confucius
Confucius leerde dat de mens goed is, en door deugdzaam te leven, tot voortgang en harmonie zou komen. Persoonlijk en als samenleving. We horen Kano al weerklinken. Ik kan daar nog veel meer over zeggen, maar dat is een half boek – te veel voor een weblog.
Bij Confucius komen twee belangrijke deugden bij elkaar, waaruit drie andere voortkomen. Samen vijf ‘kardinale’ d.w.z. hoofddeugden. Ze heten samen 五常 - wu chang, Japans: ごじょう - go jô.
Het belangrijkste principe is 仁 - jen (uitgesproken als ‘ren’). Het betekent: welwillendheid, barmhartigheid, edelmoedigheid, naastenliefde, goedheid, menselijkheid. Je mag het vertalen met pure en universele liefde. De hoogste vorm van genegenheid, ten bate van het welzijn van anderen. Het is onzelfzuchtige liefde, onverdiend, gewoon gegeven omwille van een innerlijke aandrang om het te geven. Het Japans kent hetzelfde karakter als kanji, al noemt men het daar ‘jin’, 仁 (じん).
Die innerlijke goedheid drukt zich uit in gebaren, rituelen. Confucius noemt die 禮 , li. Het Japans kent dat kanji niet, daar noemt men het…礼 (れい) jazeker. Rei… Rituelen dienen volgens Confucius vergezeld te gaan van oprechte gevoelens en goede morele intenties. Zoals ik nog eens apart zal uitleggen in het kader van ‘rei’, is dit respect in het confucianisme niet alleen horizontaal – tussen mensen onderling – maar gebaseerd op hiërarchie. Ouders-kinderen, leiders-onderdanen; gezin en samenleving, als model van onderlinge omgangsvormen. Rituelen en gebruiken zijn dan ook niet willekeurig, het gaat om een diepe eerbied voor afkomst, structuur, het leven als gave en eenheid. Leiderschap is bij Confucius dan ook alleen mogelijk met ‘jen’, d.w.z. dat de hogergeplaatste barmhartig moet zijn en van zijn onderdanen moet houden. Liefde en rei is daarenboven onzelfzuchtig. Dat betekent dat wie ‘jen’ en ‘rei’ combineert, zijn eigen ik zal moeten offeren, op de tweede plaats zal moeten stellen. Harmonie door geven, niet door nemen. Winnen door te durven opgeven. De hele samenleving is er door geordend. Van buigingsceremonies (rei bij elke les!) tot het dragen van bepaalde kleuren kleding en de etiquette in huis. Geen leeg ritueel, maar uitdrukking van eerbied en welwillendheid.
Bij Confucius is uiteindelijk dus alles geordend op liefde tussen mensen!
Dit leidt dan tot drie houdingen en gesteltenissen, die ook deugden worden.
義 yi (Japans Gi, 義 (ぎ) wat zoveel betekent als: gerechtigheid en recht in onderlinge relaties, betrouwbaarheid, eerlijkheid. N.B. Het bekende woord ‘reigi’ (礼儀) heeft in het tweede kanji hetzelfde karakter!
智 zhi (Japans Chi, 智 (ち) wat zoveel is als: wijsheid, redelijkheid, begrip.
信 xin (Japans Shin 信 (しん) wat betrekking heeft op vertrouwen en betrouwbaarheid tussen mensen.
Confucius en waarden in judo
Wie dit gaat toepassen op judo, komt op méér dan alleen een lesje over respect. We komen op de diepste wortels van jita kyoei, het wederzijdse welzijn van het judo zoals Kano Shihan het leerde. Respect in judo is gebaseerd op liefde en totale welwillendheid, de onzelfzuchtigheid die zelfs de morele code van de Samurai was. Lees Mind over Muscle en je snapt waar Kano het over heeft.
Concreet betekent dit, dat judo op deze manier bedoeld is om judoka te leren van elkaar te houden als personen. Een leerschool voor de samenleving waarin men de ander op de eerste plaats stelt en bereid is zijn eigen ego op te offeren. Welwillendheid tonen – een ouderwets woord bijna – en nooit hard of onbarmhartig zijn.
Alle judotechnieken zijn in feite gericht op het inspelen op elkaar. Letten op wat een ander geeft aan energie, en dat gebruiken. Werpen met controle voor de veiligheid van de ander. De ander niet overweldigen, maar elkaar helpen om te leren en te ontdekken wat je sterke en zwakke kanten zijn. Elkaar aanvullen in je technieken.
Shiai is aldus verstaan – zie mijn eerdere blog daarover – inderdaad een test (試 shi) in ‘eenheid’ (合 ai ) wat je in confucianistische zin zou mogen vertalen met een proeve van welwillendheid. Een wedstrijd is niet bedoeld om te winnen, maar om te laten zien dat je zelf deugdzaam bent en dat je om elkaar geeft. Dat is niet soft, dat kan er hard aan toegaan. Maar het heeft vanuit deze deugdenleer een diep fundament. Want je mede-judoka is iemand van wie je houdt met heel je hart. Je bent barmhartig, ook als je ippon scoort. Daarom smijt je hem niet weg, maar laat hem zichzelf overgeven aan controle… een confucianistische ippon is een wederzijds akkoord.
Toepassen
Dát zijn die diepere waarden van het judo. Ik kan alleen maar van ganser harte hopen dat ze dát ook leren op schooljudo. Ik hoop dat er een paar sensei zijn die dit blog ook lezen. Ik geloof dat het duidelijk bij elkaar staat. Judo is een systeem van lichamelijke opvoeding met intellectuele en morele opvoeding erbij. Wat betreft dat laatste is een beetje inzicht in de oude Chinese filosofie voldoende om het te snappen.
Nou alleen nog toepassen in een samenleving die helaas soms niet uitblinkt door welwillendheid en barmhartigheid. Welke judoka gaat daar een beetje liefde en harmonie in brengen? Jigoro Kano zal trots op je zijn als je zó wilt bijdragen aan de samenleving.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten