Dit zijn ze nog een keer allemaal:
• Moraliteit van de daad – daaruit blijkt het,van buiten
o Nederigheid (Qian Xu; 謙虛)
o Loyaliteit/trouw (Zhong Cheng; 忠誠)
o Respect (Zun Jing; 尊敬)
o Rechtschapenheid (Zheng Yi; 正義)
o Vertrouwen/betrouwbaarheid (Xin Yong; 信用)
• Moraliteit van de geest – daar komt het vandaan, van binnen
o Moed (Yong Gan; 勇敢)
o Uithoudingsvermogen (Ren Nai; 忍耐)
o Geduld (Heng Xin; 恆心)
o Standvastigheid (Yi Li; 毅力)
o Wil (Yi Zhi; 意志)
Waar leidt dit concreet toe?
Respect…
Het Chinese Zun Jing; 尊敬 wordt vertaald met ‘respect’, maar dan wel in de hiërarchische context zoals we het ook al bespraken toen we het over de ‘trouw’ hadden. Het is respect als ‘hoogachting, verering, eerbied, beleefdheid.’ Zoals we een burgemeester aanspraken met ‘edelachtbare’ en een geestelijke met ‘eerwaarde’. Zun 尊 is een karakter wat voor ‘senioriteit’ staat, tussen generaties. Zie het blog van vorige week over de relaties die Confucius beschrijft ! Daarom kent het Chinees ook de uitdrukking 敬老尊贤 jìng lǎo zūn xián : vrij vertaald met “ik heb eerbied voor jouw grijze haren…”
Het Japans kent dezelfde kanji 尊敬 : sonkei. Kei 敬 is de typische beleefdheidsformule. Keihaku 敬白 is de afsluiting van een brief: “Hoogachtend”. Keirei 敬礼 combineert 'kei' met 'rei', waarover meer hieronder. Hoe ‘rei’ van oorsprong verbonden is met religiositeit, blijkt ook uit een woord als Keishin 敬神 , wat godsvrucht en vroomheid betekent, terwijl de radicaal (het linkerdeel) dezelfde is als in ‘rei’.
Son 尊 maakt dan weer het verschil duidelijk, de hoogachting op ongelijkwaardig niveau, naar de godheid of naar hogergeplaatsten.
De Bushidō code kent ook de deugd van Respect, maar daar is het gewoon 礼 , rei.
Verschillen in buigen
Toch is ook voor Japanners de etiquette van buigen niet eenduidig. Wat de meeste judoka op de mat doen, als ze elkaar of de tatami groeten, is niet eens ‘rei’, maar ‘eshaku’, of ‘mokurei’ (目礼) – een hoofdknik, letterlijk: met de ogen groeten.
Eshaku 会釈 is de meest gewone buiging, ongeveer 15 graden, wat wij vaak doen met een knik vanaf de nek. Japanners buigen echter altijd vanaf het bekken met een rechte rug! Als Japanners elkaar begroeten en ‘kon nichi wa (こんにちは) - hallo’ zeggen, buigen ze licht. Uit beleefdheid kijken oosterlingen elkaar daarbij niet recht in de ogen, dus slaat men de ogen wat neer. Volgens de Japanse etiquette kijkt men de ander wel aan voor en na het buigen. Maarrr… in de gevechtskunsten hoort dat niet. “Nooit je blik van de tegenstander laten gaan”, leert mr. Myagi al aan Daniel-San (zie video op 2:30). Wat judoka doen bij het groeten, de handen vlak naar beneden, is de Japanse etiquette.
Keirei 敬礼 is een meer formele buiging, 30 graden. Keirei wordt gegeven aan meerderen, in het judo ook aan de sensei.
Saikeirei 最敬礼 is de diepste buiging, 45 graden, welke wordt gebruikt bij formele ceremonies en rituelen. En als er een échte hoogwaardigheidsbekleder voor je staat. Of als je excuses maakt. Mannen leggen daarbij de handen aan de zijkant van het lichaam en vrouwen kruisen de handen. Een buiging van 90 graden is dus niet gepast bij een staande begroeting, wel in zittende positie.
Toepassing
Wat ‘rei’ betekent, heb ik nog onlangs beschreven als innerlijke houding – zie het blog of de aparte pagina, rechts bovenaan onder de titelbalk. Bij deze uiterlijke krijgsdeugden is van belang hoe we ze toepassen in onze daden. Wat de Japanners uitdrukken is een bepaalde waardigheid, beheersing, waarbij ze de ogen niet alleen op de tegenstander gericht houden vanuit een gevechts-historie (net zoals ze bij een ‘rei’ in zittende houding de hand die het zwaard kan pakken altijd zo lang mogelijk vrij houden), maar ook vanwege een attentheid ten opzichte van de ander. Veel westerlingen gedragen zich zoals Daniel-San ten opzichte van mr. Myagi in het filmpje. Ongeduldig, snel boos en de ander de rug toekeren. Kwaad weglopen en schreeuwen. Opstandige pubers die zich net zo blijven gedragen als ze eenmaal ‘volwassen’ zijn geworden. Een judoka zou een bepaald soort attentie mogen hebben voor de ander met wie hij omgaat. Niet zijn blik op zijn ik richten. Partnerschap is iets wat bij jouzelf begint. Verwacht niet van een ander wat je er niet eerst zelf ingestopt hebt. En zelfs áls de ander een lomperik blijkt te zijn, wees dan zelf de beheerste en blijf waardig. Het prototype mr. Myagi is in dat opzicht door de filmmakers geniaal gekozen. Een krijger, maar ook een toonbeeld van zelfbeheersing. Blik gefocust, alles omwille van de ander. Gedisciplineerd. Een sensei, maar onzelfzuchtig ten dienste van zijn leerling. Zo mag de leerling ook zijn ten opzichte van iedereen; sensei en mede-judoka. Buigen is de buitenkant, maar het moet passen bij een compleet gedrag. In dat opzicht is het hoofdknikje van veel judoka wel symptomatisch…
Reishiki (礼式)
Verder is mijn bescheiden mening dat judoka ook best wat meer aandacht mogen besteden aan de ceremonies die ook in het judo een rijke inhoud en traditie hebben, de reishiki. Zoals een dojo is ingericht, de richting waarin men buigt en werkt, de persoonlijke hygiëne, het dragen van zori buiten de mat, het schone judogi, de stilte die men betracht tijdens de trainingen, etc. etc., het zijn allemaal toepassingen van een innerlijk respect en eerbied voor de mede-judoka.
Waarom alles maar loslaten en informeel maken? Waarom bij het binnengaan van de dojo geen ritsurei geven (staande groet) naar de mat en de kamiza (de plaats waar de portretten van de Stichter hangen en de kalligrafieën). Het is toch het minste dat de judoka zich in stilte opstellen, op volgorde van anciënniteit, en iedereen in seiza zit (geknield)?
Op veel plaatsen worden de Japanse opdrachten maar half in ere gehouden, helaas. Waarom niet: seiza, (kniezit) mokuso, (stilte, meditatie) of kiotsuke (concentreer en verenig de geesten) shomen ni rei, sensei ni rei, (eerbied aan de stichter en de leraar) otagai ni rei, (eerbied aan elkaar) - in welke volgorde of samenstelling dan ook.
Het zijn misschien maar kleine dingen. Moderne jongeren doen er soms wat lacherig over. Niet terecht. Respect begint met zulke dingen. Om het later een deugd te maken in het gewone leven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten