Kata (2) Taisō-no-Kata (体操 の形)

Taiso?

Als ik aan taiso denk, is het eerste wat in me opkomt: de serie oefeningen waarmee elke aikido-training begint. Je lichaam helemaal losgooien. Eerlijk gezegd een veel fijnere en efficiëntere warming-up dan wat we in het judo meestal doen: een beetje rennen en allerlei stevige oefeningen met elkaar.
Warming up in judo is vaak een vorm van cardio, terwijl taiso op de soepelheid van de spieren gericht is.

Ik ben er zeker van dat Jigoro Kano meer op had met aikido-taiso-oefeningen. Taiso (体操) is in het Japans niets meer dan “werken aan (so) je lichaam en gezondheid (tai)”, kort gezegd: ‘gymnastiek’. Taiso paste volledig in Kano’s idealen van judo als ‘nationale lichamelijke opvoeding’. Het principe van sei-ryoku zenyo was daarbij niet voor niets het leidende motief. Het gaat er niet om dat de mens wordt uitgeput, maar dat hij zijn lichaam zó gebruikt dat het in overeenstemming is met de natuur (jû) en de kennis omtrent het menselijk lichaam. Een evenwichtige lichamelijke ontwikkeling, daar ging het hem om.

Fysiologie

Als je mensen volledig vrij laat, oefenen ze niet automatisch in balans. Dat weet iedere judoka die in de fitness gaat zweten. Een beetje spierpijn is prima, maar overbelasting heeft blijvende gevolgen. Eén verkeerde beweging is soms goed voor weken rust. In het judo kan het er soms ook heftig aan toe gaan, en wie zich daar op voorbereidt, zoekt naar de balans in zijn lichaam. Vanuit hara/ademhaling, maar ook in wat zijn spieren aankunnen. Daarvoor is een oefenprogramma nodig, wat bestaat uit systematiek, coördinatie, controle/beheersing, en wat blessures voorkomt. Kano was zelf een wetenschapper, die zowel filosofie en moraal in zijn judo legde, alsook fysiologie, de kennis van het lichaam.

“De uitvoering van het judo, de natuurlijke bewegingen van het judo, volgen de natuurlijk wetten van fysiologie. Wie alleen de oppervlakkig heftig-lijkende bewegingen van het judo ziet en dit gevaarlijk vindt, heeft helemaal niet begrepen wat judo is.” (Kano, 1906, KJT 2, 138)

Gido taiso

Bij zijn methode van lichamelijke opvoeding, probeerde Kano altijd zo goed mogelijk aan te sluiten bij de alledaagse werkelijkheid waarmee de Japanner bezig was. Zijn gymnastiek oefeningen werden dan ook wel ‘gido taiso’ genoemd, omdat de oefeningen/bewegingen gebaseerd waren op de arbeid van de Japanner. Hij oefende als het ware ‘droog’ wat hij de dag daarop zou gaan doen. Juist ja, wat mr Myagi perfect begreep toen hij ‘Karate Kid’ Daniel-san leerde zijn handen in alle bewegingen te gebruiken: ‘Wax on, wax off”.

De taiso/gymnastiek voor de judoka zou volgens Kano moeten bestaan uit bewegingen die ‘droog’ verband houden met het gevechtssysteem. Aanval en verdediging in de basis-bewegingen brengen.

Wat aikido dan ook doet: alle bewegingen die met tori en uke worden gedaan, alvast helemaal voor-oefenen als het losmaken van het lichaam, is helemaal in de geest van Kano. De video in een eerder blog ‘Aikido basis’ (11 september 2011) beantwoordt daar volledig aan.

Kata

Wie judo doet zoals Kano bedoelde, kan veel hebben aan de drie kata welke door Kano ontworpen werden als judo-taiso:
1) Jū-no-kata (柔の形) vormen van zachtheid
2) Go-no-Kata vormen van hardheid
3) Seiryoku-zenyō-kokumin-taiiku-no-kata (精力善用国民体育の形), vormen van optimaal gebruik van energie.

Op Go-no-kata zal ik later in een apart blog nog eens ingaan. Het Go-no-Kata werd door Kano rond 1887 samen met Ju-no-Kata ontwikkeld, met de genoemde verbinding van lichamelijke opvoeding en het gevecht. Bij beide kata hoeft er geen judogi te worden gebruikt en/of vastgepakt. Het verschil is kort gezegd, dat bij Go-no-Kata eerst met kracht tegen kracht wordt gewerkt, en pas daarna tori met uke´s kracht gaat werken, terwijl bij het Ju-no-Kata meteen harmonie en samengaan van energie voorop staat. Het Go-no-Kata is overigens nooit voltooid. Later meer.

Het Jū-no-kata en Seiryoku-zenyō-kokumin-taiiku-no-kata lijken heel veel op elkaar, en ‘lenen’ ook oefeningen onderling van elkaar.

Waarom kata?

Uiteraard, dat moge duidelijk zijn, kiest Kano voor kata als het gaat om taiso-oefeningen. Taiso is op zich een vorm van kata, omdat het exact wordt voorgeschreven (scripted) en zelfs een principiële systematiek heeft – als gezegd.

Het Jū-no-kata en Seiryoku-zenyō-kokumin-taiiku-no-kata maken duidelijk, dat Kano nog helemaal uitgaat van het bestaan van atemi. Atemi-slagtechnieken zijn helaas bijna verdwenen uit het judo. Als oefening en aanvalsvorm zijn ze eigenlijk perfect, omdat een atemi op een razendsnelle manier een spier intensief belast en volledig losgooit. Kiai!

Het Seiryoku-zenyō-kokumin-taiiku-no-kata bestaat uit twee delen: solo-oefening (Tandoku Renshu) en oefening met een uke (Sotai Renshu). Vergelijk het met een aikido-taiso! Eerst zelf bewegen, dan samen. Heel logisch. In het deel met tori en uke, gaat het om het snel beslissen (kime shiki) en (net als bij ju-no-kata) om het harmoniseren en zachtmoedig samengaan van energie. Daardoor worden de spieren ook getraind zonder iets te forceren.

Vergeten kata?

Het is mij echter geen raadsel meer waarom deze kata in het judo volledig vergeten zijn en het go-no-kata zelfs buiten Japan niet wordt aangeleerd! Ik snap hoe het judo zich zó kan ontwortelen van Kano en zijn lichamelijke opvoeding en daarvoor allerlei fitness-achtige oefeningen in de plaats stelt, zonder enige interesse voor tradities.
Wel heb ik een probleem met de manier waarop wij het judo veel te gevaarlijk maken als we de lichamelijke balans niet meer snappen. We oefenen al bijna niet vanuit onze hara, veel te veel op kracht en competitie, zonder zelfs maar te denken aan wat dit voor het lichaam betekent. Waarom zij zo veel judoka zo vaak geblesseerd? Hmmm…

Niet alleen op het vlak van de interpersoonlijke relaties, maar ook vanwege je lichaam en je gezondheid (!) zou het op zich niet verkeerd zijn om in het judo weer eens te beginnen met de twee zachte taiso-kata te gaan oefenen. O ja, dat is dodelijk saai. Aikidoka hebben iets van een serieuze en toegewijde houding waardoor ze de taiso elke les normaal en nuttig vinden. Judoka moeten dat nog ontdekken, als ze nog willen.

Aan de andere kant moeten we deze kata ook in hun tijd plaatsen en relativeren. En nu komt er een onthutsende wending:

Cichorei Kano zegt namelijk op 18 October op het Makoto-forum:

We kunnen ons best afvragen of Kanô zijn tijd wel gebruikte op de meest effeciente manier. Hij gebruikte bijna al zijn tijd vanaf de eerste wereldoorlog tot 1927-28 om te werken aan zijn Sei-ryoku zenyô kokumin taiiku om te proberen daar de nieuwe standaard voor schoolgymnastiek van te maken. En wat is het resultaat? Een van de dingen die het meest veracht worden in het jûdô. Gymnastiek ontwikkelde zich los van het jûdô. Vandaag hebben we fitness- centra, en moderne wetenschap en communicatiemiddelen als Internet en die maken alle soorten van oefeningen met machines en gewichten mogelijk voor iedereen. Waarom zou iemand, zeker als hij geen judoka is, zich bezighouden met Sei-ryoku zenyô kokumin taiiku? Het kan daarmee niet concurreren. Het is 'passé' op dat niveau. Ik oefen en leer nog steeds Sei-ryoku zenyô kokumin taiiku, maar zeker niet suggererend dat dit nou de meest ideale en complete lichamelijke opvoeding is die we in 2011 kunnen krijgen. Het is waardevol als historisch deel van het jûdô, het is waardevol om beter het denken van Kanô te snappen, het jûdô als een geheel en als letterlijk een lichamelijke en geestelijke opvoeding. Maar het is bijna waardeloos als concurrerende methode hoe we ons lichaam kunnen optimaliseren in 2011.

Afgelopen vrijdag herhaalde Cichorei Kano dat opnieuw, daarin nog een stapje verder gaand:

Simpel, jûdô is niet perfect en heeft zijn gebreken. Je hoeft geen echte expert te zijn om dat te zien. Bijvoorbeeld, vergeet niet dat de 'jûdô-wise' Kanô de laatste 15 jaar van zijn leven bijna alleen werkte aan Sei-ryoku zenyô kokumin taiiku en het lichamelijke-opvoeding aspect van jûdô, iets dat werkelijk afliep op een bijna volledige mislukking.

Oeps. Bekijk het eens van een andere kant. Maar de waarheid is nu eenmaal hard…

Met deze constatering gooit Cichorei Kano echter ook het ju-no-kata éigenlijk in de prullenbak - want dat zit bijna volledig in dit 'mislukte' kata opgesloten (net als kime shiki). Het tweede deel van Sei-ryoku zenyô kokumin taiiku no kata, de Sotai Renshu (samen) bestaat namelijk geheel uit twee andere, bestaande kata! Dat gaat wat ver, al is het waar... niemand beoefent ju-no-kata zoals het bedoeld is, als taiso.
Cichorei Kano beseft echter waarschijnlijk nauwelijks de reikwijdte van zijn eigen kritische judo-wetenschap. Maar hij geeft wel een verklaring waarom ook dit kata nauwelijks wordt beoefend, tenzij – letterlijk – voor de vorm. Er is een aantal traditionele judoka niet blij. Ik ben er al overheen. Maar mijn lezers… au. Hoe voelt dat nou?

Deze serie over kata van mijn kant is echter ook een eerlijke bezinning op wat we met kata als zodanig moeten. Ik ben sowieso al een roepende in de woestijn dat ik me überhaupt voor kata interesseer - eigenlijk is kata in het judo bijna dood - en als dan ook nog eens moet worden nagedacht over de zin of mislukkig ervan... hmmm...

Aan de ene kant hebben we de kata nodig om het judo te begrijpen in zijn oer-vorm en aan de andere kant gaat het ook volledig tegen de principes van de Stichter in om iets te doen wat niet maximaal efficiënt is.

Soms denk ik wel eens: ik stap over naar aikido. Daar zijn de dingen in ieder geval logisch en consequent, inclusief de betekenis van taiso. Maar aan de andere kant ben ik in alles een judoka en heb ik inmiddels ontdekt dat ook in het aikido-wereldje niet alles koek en ei is: net een protestantse kerk waar elke 'dominee' zijn eigen 'Bijbel' heeft, en dus niet elke sensei/dominee doet zijn aiki-taiso zoals het hoort. Dan nog liever het 'katholieke' judo waar eenheid in verscheidenheid is, met alle nadelen van dien. Ik zal dus niemand aansporen het judo maar in te ruilen. Als je het goed doet, kun je ook daarin een levensweg vinden. Zoekt en ge zult vinden.

De beide kata

Hoe dan ook. Goed om wel kennis van de dingen te nemen, deden maar meer mensen dat! De meeste judoka hebben nog nooit van deze kata gehoord, of zelfs hogere danhouders weten niet wat Sei-ryoku zenyô kokumin taiiku inhoudt. Er zijn op internet echter talloze filmpjes met zelfs uniek historisch materiaal van beide kata. Ik ga ze niet allemaal op een rijtje zetten. Wie er nog meer van wil weten en ook op facebook zit (en Duits leest) moet me maar een bericht via Facebook sturen (zie de link rechts), dan voeg ik je toe en introduceer ik je op een Duitse kata-groep onder leiding van ju-no-kata-expert Wolfgang Dax. Voor dit moment even de indeling van beide kata, met Kanji en Engelse vertaling van de technieken. Printen en erbij houden als je filmpjes gaat bekijken!

Classification of Seiryoku-zen'yō-kokumin-taiiku

Tandoku-renshū -単独練習 Individuele oefeningen

1 -Go-hō-ate -五方当 -five direction strike
1.1 -Hidari-mae-naname-ate -左前斜当 -left-front crossing blow
1.2 -Migi-ate -右当 -right side blow
1.3 -Ushiro-ate -後当 -rear strike
1.4 -Mae-ate -前当 -front blow
1.5 -Ue-ate -上当 -upward blow

2 -Ō-go-hō-ate -大五方当 -large five direction strike
2.1 -Ō-hidari-mae-naname-ate -大左前斜当 -large left-front crossing blow
2.2 -Ō-migi-ate -大右当 -large right side blow
2.3 -Ō-ushiro-ate -大後当 -large rear strike
2.4 -Ō-mae-ate -大前当 -large front blow
2.5 -Ō-ue-ate -大上当 -large upward blow

3 -Go-hō-geri -五方蹴 -five direction kick
3.1 -Mae-geri -前蹴 -front kick
3.2 -Ushiro-geri -後蹴 -rear kick
3.3 -Hidari-mae-naname-geri -左前斜蹴 -left-front crossing kick
3.4 -Migi-mae-naname-geri -右前斜蹴 -right-front crossing kick
3.5 -Taka-geri -高蹴 -high front kick
4 ---
4.1 -Kagami-migaki -鏡磨 -mirror polishing
4.2 -Sayu-uchi -左右打 -strike to both sides
4.3 -Zengo-tsuki -前後突 -front-rear strikes
4.4 -Ryōte-ue-tsuki -両手上突 -two-hand upward blow
4.5 -Ō-ryōte-ue-tsuki -大両手上突 -large two-hand upward blow
4.6 -Sayu-kogo-shita-tsuki -左右交互下突 -left-right downward blows
4.7 -Ryōte-shita-tsuki -両手下突 -two hand downward blow
4.8 -Naname-ue-uchi -斜上打 -front-side upward cut
4.9 -Naname-shita-uchi -斜下打 -front-side downward cut
4.10 -Ō-naname-ue-uchi -大斜上打 -large slanting cut
4.11 -Ushiro-sumi-tsuki -後隅突 -rear-corner blow
4.12 -Ushiro-uchi -後打 -rear cut
4.13 -Ushiro-tsuki/mae-shita-tsuki -後突/前下突 -rear/downward blows

Sotai-renshū -相対練習 Oefeningen met tori en uke

Kime-shiki -極式 -forms of decision
5 -Idori -居取 -kneeling techniques
5.1 -Ryōte-dori -両手取 -two-hand hold
5.2 -Furi-hanashi -振放 -shaking loose
5.3 -Gyakute-dori -逆手取 -reverse two-hand hold
5.4 -Tsukkake -突掛 -thrust
5.5 -Kiri-gake -切掛 -head cut
6 -Tachiai -立合 -standing techniques
6.1 -Tsuki-age -突上 -uppercut
6.2 -Yoko-uchi -横打 -side cut
6.3 -Ushiro-dori -後取 -hold from behind
6.4 -Naname-tsuki -斜突 -carotid cut
6.5 -Kirioroshi -切下 -downward cut
-Jū-shiki -柔式 -forms of gentleness
7 -Dai-ikkyō -第一教 -Group 1
7.1 -Tsuki-dashi -突出 -hand thrust
7.2 -Kata-oshi -肩押 -shoulder push
7.3 -Kata-mawashi -肩廻 -shoulder turn
7.4 -Kiri-oroshi -切下 -downward cut
7.5 -Katate-dori -片手取 -one-hand hold
8 -Dai-nikyō -第二教 -Group 2
8.1 -Katate-age -片手上 -one-hand lift
8.2 -Obi-tori -帯取 -belt grab
8.3 -Mune-oshi -胸押 -chest push
8.4 -Tsuki-age -突上 -uppercut
8.5 -Ryōgan-tsuki -両眼突 -strike to both eyes

Classification of Jū-no-kata (柔の形)

1 -Dai-ikkyō -第一教 -Set 1
1.1 -Tsukidashi -突出 -Hand thrust
1.2 -Kata-oshi -肩押 -Shoulder push
1.3 -Ryōte-dori -両手取 -Two-hand hold
1.4 -Kata-mawashi -肩廻 -Shoulder turn
1.5 -Ago-oshi -腮押 -Jaw push

2 -Dai-nikyō -第二教 -Set 2
2.1 –Kiri oroshi -切下 -Downward cut
2.2 -Ryō-kata-oshi -両肩押 -Two-shoulder push
2.3 -Naname-uchi -斜打 -Slanting strike
2.4 -Katate-dori -片手取 -One-hand hold
2.5 -Katate-age -片手挙 -One-hand lift

3 -Dai-sankyō -第三教 -Set 3
3.1 -Obi-tori -帯取 -Belt grab
3.2 -Mune-oshi -胸押 -Chest push
3.3 -Tsuki-age -突上 -Uppercut
3.4 -Uchioroshi -打下 -Downward strike
3.5 -Ryōgan-tsuki -両眼突 -Strike to both eyes

Tenslotte.

"Door zo te doen, is de grammatica van Randori opgenomen in Randori-no-kata; de syntaxis in Kime- en Jū-no-kata, en de expertise op doctoraal niveau tweevoudig gerepresenteerd in respectievelijk Koshiki- en Itsutsu-no-kata, en in zekere zin drukken ze lichamelijk het verhaal en de filosofie van het jūdō uit."

Jigoro Kano: Sakkō 6, 12: 92, 1927