De Weg van Wa

Exact een jaar geleden schreef ik een blog over 'wa, zalig de zachtmoedigen'. Op deze mooie dag schrijf ik opnieuw over 'wa', maar nu met een waardevolle gedachte van de beroemde kenner van Japan en zijn gevechtscultuur, Dave Lowry.

Een onderzoeker die haar dissertatie maakte over Chado, de Weg van de Thee, interviewde een aantal leerlingen van de beroemde chado-school in Kyoto. Ze wilde specifiek weten wat het is wat deze individuen ertoe bracht om de kunst van de thee-ceremonie op te pakken. Een consequent antwoord, dat ze kreeg van Japanners alswel van bezoekende buitenlandse studenten, was dat chado hen verder bracht in hun zoektocht naar harmonie.

Harmonie is een redelijke motivatie voor het volgen van de Weg van de Thee. De hoekstenen van die Weg zijn uiteindelijk: zuiverheid, eenvoud, respect en uiteraard: harmonie. Een wetenschappelijke interesse leidde de onderzoeker terug naar de school om de vervolg-vraag te stellen. Wat precies, wilde ze weten, bedoelden deze studenten met ‘harmonie’? Terwijl ze dit vroeg, ontdekte ze een schokkend verschil.

De westerse thee-leerlingen waren bijna unaniem in hun definitie. Harmonie is een gevoel van innerlijke tevredenheid, de kwaliteit van kalme zelf-acceptatie. De Japanse medestudenten waren ook unaniem. Zij definieerden harmonie als de capaciteit om op te trekken met anderen, om hun eigen zelf te sublimeren in een grotere samenhang met de grotere sociale verbanden.

“De buigzaamheid van en rijst-plantje” dat geplaatst wordt naast een vierkantje wat de menselijke mond symboliseert, vormen samen het kanji voor ‘wa’, of harmonie. Harmonieus zijn, is oplettendheid in de verbale contacten met anderen, om beleefd, attent en tactvol te zijn. Er is veel gezegd over Japan – die in de veelvuldig gebezigde dichterlijke taal door de eigen inwoners het ‘land van wa’ wordt genoemd – een samenleving waarin wederzijds tegemoetkomen de tweede natuur is van een grote bevolking op een klein stukje aarde. Maar wa was er eerder als het bepalende motief van Japan, dan de uitdijende bevolking. Het is meer een functie van het Confucianistische denken, de shushin, die Japan hebben doordrenkt gedurende de eeuwen. Respect – meer dan liefde en gerechtigheid van burgerrechten die de Westerse cultuur hebben geïmpregneerd – betekent Confucianistische ethiek. Respect voor iemands medemensen is cruciaal om met hen om te gaan. Harmonie en respect zijn onlosmakelijk verbonden met het traditionele Japanse geweten. Beide worden toegepast als middelen om het ik te cultiveren, wat het mechanisme is om de eigen persoon in te passen in het grotere geheel van de samenleving.

Aangezien het streven van alle Japanse Wegen, of het nu de thee ceremonie is of de gevechtswegen, zo gericht is op de persoonlijke ontwikkeling en –volmaaktheid, is het nodig dat degene die reist op deze wegen, overweegt hoe dat individu in relatie treedt met degenen om hem heen en hoe die Weg kan leiden tot echte harmonie – innerlijke harmonie zowel als de harmonie met anderen.

Dave Lowry, Sword and Brush, p. 63-64.

Voor een jarige vriend