Ik heb al aangegeven dat dit (lange) vierde deel schokkende conclusies zou bevatten.
Wat was kata ook alweer?
Wat is kata? Wat ik eerder aangaf (6 november jl.: "kata en randori") naar aanleiding van de eye-openers van Cichorei Kano: Kata = alles wat ‘scripted exercise’ is, voorgeschreven en vastgesteld. Dit in tegenstelling tot randori wat hetzelfde judo is, maar dan niet-voorgeschreven, vrij. Eigenlijk moet je het hele judo zo simpel bekijken als het is.
Je hebt een aantal kata die door een instantie als de Kodokan vastgesteld zijn. Alle andere kata, inclusief onze precieze techniektraining, zijn dat niet.
Die conclusie is aan de ene kant simpel en tegelijk heeft het mijn denken over judo en kata steeds meer op zijn kop gezet.
Kata als methode
We moeten terug naar de ontstaanstijd van het kata. Waarom is Jigoro Kano begonnen met kata? Als instrument om judo technieken te kunnen aanleren op een correcte manier. Kata is géén doel in zich, maar instrument, grammatica.
Daarom gebruiken we twee manieren van onderricht: kata (vorm) en randori (vrije oefening). Toen ik de Kodokan oprichtte, ontwikkelde ik een methode die de nadruk legde op randori en waarbij kata op een hele vanzelfsprekende manier aan de orde kwam tijdens de randori-oefening. Het is zoiets als een opstel leren schrijven zonder grammaticaboek, of de grammaticaregels aanleren tijdens het schrijven van een opstel. In de tijd dat er maar een paar mensen deelnamen aan de training was dat niet zo’n probleem, maar toen er steeds meer beginners op de mat kwamen, werd het onmogelijk om kata tijdens randori te leren. (Mind over Muscle, p. 24)Kata als grammatica-methode (zoals Kano schrijft) is ontstaan in een tijd zonder veel boeken, youtube en internet. In de tijd van Kano was het judo-onderricht nog veelal verwant aan de jujutsu-tijd, en was het echte ‘geheim’ van het judo nog onontdekt. Het werd ook niet doorgegeven, want dat was in het Oude Japan ongepast. Denk je dat er van Kitô ryû een soort ‘compendium’ bestond, een overzichtsboekje van technieken? Welnee!
De vraag van Kano was: Hoe moet de exacte en juiste vorm van de technieken worden doorgegeven aan de judoka van de toekomst? Daarvoor maakte hij een ‘handboekje’ zoals dat altijd in het Oude Japan was gebruikt: een kata…
Is kata nog nodig?
Het klinkt misschien verbazingwekkend als ik als echte traditie-man zeg: ik weet het eigenlijk niet meer… Het doel van kata was/is niet het kata, maar het leren. Wat leren? Gewoon: judo. Judo is geen esoterische geheime school, maar gewoon een praktisch systeem van opvoeding.
Met de klassieke kata gaat het methodisch als met het zwarte schoolbord en het krijtje. Of het boek. Als leermiddel wordt het niet helemaal weggegooid, maar de digitale revolutie heeft niet alleen de gedrukte encyclopedie en het woordenboek bijna achterhaald, maar het heeft ook alle onderwijsmethoden drastisch veranderd. Toen ik studeerde, moest ik nog echt boeken lezen, mijn eerste afstudeerscriptie in 1990 maakte ik nog op een elektrische typemachine, mijn tweede in 2000 volledig digitaal en mijn proefschrift in 2003… bijna zonder boeken. Een vriend die nu een HBO opleiding doet, gebruikt zijn laptop en soms nog die paar boeken die hij moet aanschaffen. Zo gaat dat.
Wij hebben tegenwoordig steeds betere judoboeken, en voor wie verder de exacte uitvoering van judotechnieken wil leren… heeft internet en dvd. Je maakt een video van je eigen optreden of dat van je leermeesters. De boeken en adviezen van grote sensei als referentiekader om te zien of wat men ziet technisch wel klopt (er is veel rommel op het web) en verder… je doet het op de mat. Je leraar leert het zelf ook vaak via digitale middelen. Kodokan judo leer je niet meer via één van de Kodokan-kata, maar via “Wurftechniken des Kodokan” met véél meer uitleg van Daigo-sensei dan ooit denkbaar was. En nog even en ook deze boeken zijn achterhaald door een flatscreen in de dojo, waar een meester het voordoet via wifi-verbinding…
Hebben we methodisch per se een traditionele kata nodig om judo te leren? Nee.
Wél moeten we zeker veel meer ‘scripted’ oefeningen doen in de dojo. Veel meer techniektraining, met exacte uitleg en bewegingen. Dat is ook kata, maar alleen geen Kodokan kata. Kata blijft dus, en móet ook blijven. Maar welke kata?
Waarom is de echte kennis dan toch verloren?
De tweede grote vraag die ik heb bij de traditionele Kodokan kata is, of de kennis die er in verborgen ligt, überhaupt nog toegankelijk is. Nage no kata wordt nog een beetje algemener beoefend, maar de overige Kodokan Kata zijn alleen in beeld voor de hogere danhouders die het moeten kennen voor een yondan-examen of hoger, of het als hobby hebben. Dat zijn er héél weinig.
Het is dan wel heel gemakkelijk om te zeggen dat deze kata onderdeel van het judo zijn, als (bijna) niemand ze beoefent, of ze echt kan snappen…!
Het is wel heel gemakkelijk om deze kata te vergelijken met Opus 111 van Beethoven, zoals Cichorei Kano deed, toen ik de inhoud van dit blog als vraag stelde op het Judoforum. Natúúrlijk is dat een hoogtepunt in de muziekgeschiedenis (toevallig wist ik dat al, CK!) maar hoe elitair ben je als je ook wel weet dat 99,9% van de muziekliefhebbers er niets bij kan bedenken, laat stáán er iets zinnigs over kan zeggen...
Als je de commentaren leest van de zogenaamde kata-experts op de forums, of hoort dat de Nederlandse experts het zelf zeggen heel goed te snappen, maar desondanks op een examen iets heel anders willen zien dan bij een clinic, dan weet ik niet meer in hoeverre dit type kata is gaan zweven of niet.
Zo'n discussie is op het niveau van de piano-liefhebbers die zich bekreunen om het juiste tempo in het 'Allegro con brio ed appassionato' in genoemde sonate van Beethoven. Welke lezer van dit blog snapt wat ik zojuist schreef? Niemand? Luister dan maar terwijl je rustig verder leest, want ik verzin het niet hoor! En neem dan maar van mij aan dat onderstaande uitvoering 'top' is. Zo gaat het dus ook met kata-discussies.
Mijn hoofdprobleem is echter niet eens zozeer dat deze kata een soort elite-kata worden, want er is in ieder onderwijssysteem een niveauverschil tussen beginners en gevorderden. Het gaat niet alleen om de aantallen. Wat ik veel zorgerlijker vind, is dat de inhoud steeds esoterischer wordt. Het gaat bijna om een ‘geheime kennis’ die een judoka menselijkerwijs eigenlijk nauwelijks kan bereiken. En aangezien er niemand écht een openbare en verifieerbare norm kan stellen voor wat nou beantwoordt aan deze geheime kennis, is het zelfs voor degenen die zéggen het te beheersen, maar de vraag óf en in hoeverre ze het echt beheersen – of dat ze zichzelf maar wat wijsmaken. De vergelijking met Beethoven is zo bezien best goed. Ik kom uit een familie waar op hoog niveau over klassieke muziek werd gesproken. Niets is zo discutabel als het oordeel van toppianisten over een bepaalde uitvoering van Opus 111. Wanneer is een uitvoering 'goed'? Honderd pianisten, honderd meningen... het lijkt wel een panel van 'topjudoka'...
Bestáán de kenners nog wel?
Zou er in Nederland iemand zijn die werkelijk kan beleven wat Koshiki- en Itsutsu-no-Kata betekenen? Kán dat anders dan via een intensief contact met een traditionele Japanse sensei? Want boeken en dvd’s, zo zeggen de ‘experts’, kunnen de diepe kennis niet overdragen, die kunnen alleen technieken aanleren, om perfect na te doen. Choreografie en precisie. Daarmee gaat dit geheel in tegen wat judo is. Judo is geen esoterische geheime school, maar gewoon een praktisch systeem van opvoeding. Met net als bij de pianist met veel gevoel en talent. Ik snap het hoor. Maar het doel wordt met deze kata totaal niet meer bereikt.
Kán een Nederlander of Europeaan trouwens werkelijk voelen wat deze kata inhouden, zonder meester in klassiek-Japanse Koryu te zijn? Ik vrees dat er heel wat judoka wereldwijd van alles aan anderen leren wat ze zelf helemaal niet kunnen voelen. Net zomin als budoka kunnen aanduiden wat ‘ki no nagare’ is… Sommige dingen kun je niet pakken of overdragen, die kun je alleen maar beleven. Onder leiding van iemand die het zelf ook beleeft.
Als bijna niemand die meer kan beleven…
Wat moeten we doen met de Kodokan kata?
Waarom zouden we nog Kodokan-kata doen? Judo is immers geen esoterische geheime school, maar gewoon een praktisch systeem van opvoeding. Als die weg door zo weinigen kan worden geleefd, is het geen weg meer, maar een geitenpad.
Kata leren ons een heel aantal zaken die van belang zijn om judo goed te begrijpen. Kata in de ruime zin. Maar als traditionele vorm is het eigenlijk een soort versteend verleden. Je leert je eigen cultuur en land kennen door geschiedenis te bestuderen, musea te bezoeken en kunst op te snuiven. Het heden beter begrijpen door het verleden. We leren over het ontstaan van worpen en beweging onder andere door kata. Hoe we ze kunnen doen. Het verhaal achter judo. Maar verder…
Het is met de Kodokan kata een beetje als met de schildertechnieken van de stukken die we in de musea bewonderen. Of zoals met de bouwkunst van de gotische kathedralen. We bewonderen het allemaal, maar ondanks ons moderne kunnen, kúnnen we niet meer schilderen als Rembrandt omdat we de tijd (het geduld) en de materialen niet meer hebben die voor deze methode nodig zijn. We kúnnen geen gotische kathedralen meer bouwen, we kúnnen geen edelsmeedwerk meer maken zoals een eeuw geleden… het geld is er niet voor, maar om die reden is het ambacht en de kunst ook uitgestorven. Geloof me, ik weet waarover ik spreek.
Met Kodokan kata is het denk ik net zo…
Serieus?
Ja, ik geloof niet dat we veel over zullen houden van de ‘gevorderde’ Kodokan kata, dat wil zeggen: alle kata die niet gebonden zijn het randori, en zelfs van die twee betwijfel ik of ze het gaan overleven zonder drastische aanpassingen (zie het blog van volgende week). Maar voor de andere kata gaat het licht uit. Als ze nog beoefend worden, is het een mooie stijl- en vormoefening, maar die diepe inhoud die vanuit het klassieke judo werd beleefd, is spoedig verloren, áls hij er überhaupt nog is.
Is dat erg? Ja misschien, maar de Kodokan heeft zelf deze ontwikkeling ingezet. Judo is van een klassieke weg, afgedreven naar een sportieve gevechtskunst, en als 99,9% van de judoka wereldwijd díe weg is gegaan, moeten we niet zeuren dat die 0,1% van de judoka de stap van de gevechtskunst die ze hebben aangeleerd naar een hoger plan, niet meer maakt.
Dat is niet een 'zachtmoedige weg', maar een doodlopende weg...
Véél vragen, en een sombere conclusie Mitesco.
BeantwoordenVerwijderen"Ik vrees dat er heel wat judoka wereldwijd van alles aan anderen leren wat ze zelf helemaal niet kunnen voelen."
Ik denk persoonlijk dat DIT het kernpunt is. En dat geldt niet alleen in het judo, maar in vele andere kunsten. Om een kata tot in de perfectie te kunnen leren beheersen moet je niet alleen fysiek in staat zijn de oefeningen te beheersen, maar ook intellectueel. Ik denk, dat die bovenlaag in Nederland héél, héél erg dun is.
Misschien zelfs wel geheel afwezig.
Zeker, we hebben mensen die ZEGGEN tot die bovenlaag te behoren. Of zich voordoen alsof ze tot die bovenlaag behoren bijvoorbeeld door het schrijven van boeken. En boek ergens over schrijven is echter zo moeilijk niet, en het garandeert niet dat de schrijver ook werkelijk wéét waarover hij schrijft. Het voélt. Het belééfd. Of dat hij gewoon met zijn eigen ego bezig is.....
We hebben veel mensen die de fysieke kata beoefenen. Begrijpen zij het ook intellectueel? Ik denk het niet.
Hoeveel combinaties van universitair geschoolden en hoge dan graden hebben wij in Nederland? Want ik denk dat je in die sferen moet zoeken wil je judoka treffen die in staat zijn zowel technisch als intellectueel die top-kata te masteren.
Heeft het beoefenen dan geen zin meer?
Natuurlijk wel! Of je nou een jongere bent (zie Mitesco's vorige blog) of een minder ervaren judoka: je kunt altijd je eerste schreden zetten op het pad van de kata, om zodoende je eigen judo te verbeteren. Want daar is kata voor. Plain and Simple.
We hebben tegenwoordig de Accuracy International AWM met .338 Lapua Magnum kaliber. Daarmee kunnen we trefzeker schieten op afstanden rond de kilometer. Jawel. Moeten we daarom stoppen met boogschieten, omdat we iets moderners hebben? Nee. Ik vindt van niet. Het gaat niet altijd persé om het praktisch nut, of om het geld of andere praktische zaken. Het gaat soms om geheel andere dingen!
Zeker, ik onderschrijf Mitesco's punt dat we van veel oude ambachten niet meer de kennis hebben, we missen simpelweg gereedschappen en expertise.
Kijk ook eens naar de bouw van de Batavia in Lelystad. Kijk eens hoeveel tijd ons dat gekost heeft, en hoeveel hoofdbrekens. Dat deed men vroeger in een paar maanden, zo'n schip bouwen. Dat kunnen we niet meer.
Toch hebben we nog mensen die dit soort dingen nog steeds doen. Proberen te herontdekken ook.
Mooi toch??
Overigens deel ik je conclusie wel Mitesco.
Ik zie inderdaad vele "meesters " die zichzelf interessant maken door op een esotherische manier aan kata te doen . Anderen leggen bepaalde normen op aan examenkandidaten , om zichzelf onmisbaar te maken want wie de norm bepaalt , heeft de kennis in pand om een danexamen al dan niet tot een succes te maken en is dus per definitie een interessante leermeester voor evt kandidaten . De ziel van het kata gaat hierdoor zeker verloren , maar stellen dat enkel universitairen in staat zouden zijn om de ziel van het kata te begrijpen , vind ik eerlijk gezegd een gevaarlijke uitspraak ( ik begrijp ze ergens wel , maar toch ... ). De evolutie in de katawedstrijden is wederom een typische budo-paradox : men wil hierdoor de katabeoefening stimuleren ( en dat lukt ook wel ) , maar de puurheid gaat hierdoor nog meer verloren . kata wodt een choreografie , een show , en dat is het nu juist niet .
BeantwoordenVerwijderenEigenlijk ligt de discussie hier in dezelfde lijn als " wedstrijdjudo of niet ? " men kan de vraag stellen : " kata of niet " . 99 % van de judokas zal inderdaad op beide vragen een antwoord van onderling vergelijkbare strekking geven , maar zijn dat nu net de échte judoka's ?