Ook de twee randori-no-kata zijn in het judo gemarginaliseerd geraakt. Als gewone trainingsinstrumenten worden ze in feite alleen gebruikt om je voor te bereiden op een technisch danexamen, en verder niet. Zelfs het gebruik van losse technieken vanuit de kata-aanvalsvorm (zoals bij Kata Seoi Nage heel mooi kan) wordt niet gedaan. Ook Nage no Kata is in feite doodgemaakt in de gemiddelde dojo. We trainen liever een Ippon Seoi Nage met de spierbal. Wat we zouden kunnen léren van de kata-vorm… boeiûhh!
Wat moeten we dus verder nog met het Nage no Kata? Rustig laten sterven in de vastomlijnde vorm? Blijven mieren over choreografische details als je weer eens gezakt bent voor een danexamen? Doorgaan met doen zonder te snappen wat de verbinding is met je randori? Lekker blijven dansen en je druk maken over Kodokan-stijl of ‘Busen’?
Eerlijk gezegd: in die vorm is het Nage no Kata natuurlijk ook terminaal...
Experts aan het woord
Het mag verrassend zijn, dat zelfs enkele ‘deskundigen’ al langer pleiten voor verandering. Drastische aanpassing eigenlijk.
Als eerste laten we een van de grootste Britse Koryu-deskundigen van de vorige eeuw aan het woord: Trevor Leggett.
“De eerste techniek van het Nage-no-Kata is een absolute ‘killer’. Het jaagt 90% van de mensen weg die het proberen na die eerste vreselijke ervaring, en het maakt het nogal moeilijk om te doen voor oudere mensen. Ik denk dat iemand met veel ervaring dit kata zou moeten reconstrueren, en ook achterwaartse worpen introduceren bijvoorbeeld, en ook andere aanpassingen doen. Sommige vormen zijn erg ouderwets – Uchi Mata wordt thans nooit beoefend op die manier. Kata moet betekenis hebben voor onze moderne tijd!”
Daar ben ik het nou roerend mee eens. Maar waarom wordt zelfs een echte expert als Leggett niet gehoord? Zijn oproep is al meer dan 25 jaar oud…
“Een van de moeilijkheden met de Japanners is, dat ze niet erg goed zijn in het aanpassen van dingen. Zij maken er eerst een fossiel van en dan heb je opeens een toevallig genie die het hele ding schrapt en dan iets heel nieuws begint.”Bij de gewenste aanpassing pleit Leggett wel voor prudentie. Niet zomaar iemand iets laten aanpassen. Het verhaal van het kata moet behouden blijven, of een logische lijn bewaren, anders kun je alle technieken ook gewoon loskoppelen. De reden waarom we de rijtjes doen zoals we ze doen, is juist het verhaal – ik schreef daar eerder over.
“Het is niet iets van het aan-elkaar-knopen van een paar trucs. Je wilt een lopend verhaal, een draad. Ik zei al dat er een innerlijke draad in het Nage-no-Kata is, maar je kunt ook een nieuwe draad trekken!”Leggett vindt wel dat traditie een plaats moet hebben, zolang als de traditie maar begrepen kan worden.
“De laatste twee sets van het Nage-no-Kata zijn bijvoorbeeld gemaakt voor mensen in een harnas, en als je dat weet, is het logischer. Ik herinner me dat ik, toen ik voor het eerst Nage-no-Kata zag, bij die laatste zes technieken dacht dat ze allemaal hetzelfde waren, gewoon iemand die valt en de ander over hem heen laat rollen.”Dat is helemaal waar. En juist het gebrek aan dieper begrip is het grote probleem. Bij het Nage no Kata is de betekenis en het verhaal nog wel te vinden in de handboeken, maar van de andere kata…?
Tegelijk IS er al zo veel aangepast! De oorspronkelijke kata uit de tijd van Kano zijn met moderne ogen al onherkenbaar, en de meeste kata zijn al gewijzigd en aangepast. Technieken er in en technieken er uit…
Bijvoorbeeld uki otoshi
“Veel mensen merken op dat de plaats van uki-otoshi moeilijk te begrijpen is. Trevor Leggett zegt dat, en de meeste judoleraren ook. … uki-otoshi is eigenlijk onmógelijk op die plaats. Dat is niet alleen mijn opvatting, de worp is de laatste van de 4e kyô in de gokyô en niet zonder reden. Het is heel moeilijk. En dus lijkt de plaats in het Nage no Kata niet meteen zinvol voor velen. Als we eerlijk zijn, moeten we toegeven dat niemand die het moet doen voor een shodan-examen, uki-otoshi goed kan doen op dat niveau. De uke springt of maakt zijn val onafhankelijk van tori. …Het zal wel waar zijn, mooie geschiedenis die ook klopt met het aikido. Ik heb zelf nog een ander verhaal ontdekt en verteld met betrekking tot uki-otoshi, op basis van de lessen van Hanon-sensei. Ik zie de logica zelf nog wél, maar goed, dat is dan dus toch niet zo.
We hebben het originele Nage-no-kata met de tien technieken zoals het was ontworpen rond 1885 door Kanô niet meer, die is verloren gegaan. We hebben echter het pre-1906 Nage-no-kata, en zo het kata in zijn eerdere vorm, en toen was uki-otoshi al de eerste worp. Ik weet niet of dat bij het eerste kata ook zo was en eerlijk gezegd weet niemand dat. En als het er niet in zat, heeft Kanô het er expres in gezet op een later tijdstip. Het bizarre van de worp waar mensen mee worstelen, is dat deze worp een apart geval is. In tegenstelling tot de andere worpen in het Nage-no-kata was het er niet in geplaatst op een logische voortgang in moeilijkheid te leren, maar het werd er waarschijnlijk met een ander doel in gezet, namelijk als eerbetoon. … Kanô's belangrijkste inspriratiebron bij het scheppen van de jûdô nage-waza was Kitô-ryû. Uki-otoshi in het Nage-no-kata is waarschijnlijk een manier om respect te tonen voor Kitô-ryû. Later zou Kanô nog verder gaan door het Koshiki-no-kata in jûdô op te nemen, maar dat was nog niet zo in 1885. De worp komt duidelijk van Kitô-ryû's Hiki-otoshi, en er is nog een andere reden waarom deze zo belangrijk was voor Kanô. De worp bestaat ook als de 5e techniek van het Koshiki-no-kata, en heet daar Mizu-nagare. Mizu-nagare is veel meer dan zomaar een naam, maar het representeert Kanô's ideale idee van jûdô: Laat het water stromen. Kanô was geobsedeerd door het beeld van water en dat komt telkens terug in zijn ideeèn en filosofie.” (Cichorei Kano, 18 november)
Tegelijk is ook dit dus een element van esoterische kennis in het judo, want geen enkele normale judoka snapt iets van de geheimen van water en Kito-Ryu. De judoka die Nage no Kata doet, wil snappen wat hij doet en dan geen oude verhalen hoeven te verwerken. Wat Cichorei Kano doet, is weliswaar mooi uitleggen, maar als hij er terloops bij zegt dat geen enkele shodan iets van de worp snapt, gaat bij mij het licht dus uit. Daar gaan we weer. Judo als geheime leerschool is geen judo als brede opvoedingsmethode. Judo is geen 'mysteriegodsdienst'.
En dan nog. Als het al waar is dat Kano ons dus nu zoveel jaren na zijn dood nog steeds bezwaart met een erfenis van zijn eigen wortels en hobby’s… snáppen we het dan? Snáppen we iets van die watergolven? Hoeveelste dan moet je zijn om dat te voelen? En áls het al zou kloppen, is het misschien voor Cichorei Kano als leerling van Tokio Hirano ook interessant om te achterhalen waarom deze laatste het water overal zag golven, maar vooral in tai-otoshi, en niet zozeer in uki otoshi. Het is zomaar een vraag hoor.
Terug in de praktijk
Het wordt hoog tijd dat het judo zichzelf beter aanpast aan de judoka van nu. Tradities zijn mooi, maar moeten wel zinvol zijn. We hebben allerlei zaken wél aangepast als de zin en betekenis dat noodzakelijk maakten. Judo moet geen esoterische business worden, maar een praktische leerschool voor het leven zijn. Een weg waarvan de wegwijzers niet verborgen blijven.
Nu zitten we met een judo wat zijn grammatica bijna ziet sterven. Wegwijzers onvindbaar. Het kata marginaliseert en 99,9 % van de judoka weet niet waarom we het doen, tenzij voor het examen. Wordt het dan niet hoog tijd dat de paar judoka die er iets van snappen, hun uiterste best doen om te vernieuwen? Kata opnieuw te ontwerpen, zoals Leggett zegt, de ballast op een logische manier loslaten en er zinvolle grammaticale oefeningen voor in de plaats zetten?
Ik ben het met Leggett helemaal eens. Als we met de Japanse tradities geen nieuwe weg vinden, is het handhaven, zelfs van het integrale Nage no Kata, bijna een kamikaze voor het hele kata. Killing.
Wat er dan overblijft, weten we. Een kaal sportjudo, zonder principes en grammaticale kennis. Een wedstrijdje duwen en trekken, zonder zin. Een weg zonder doel. Een doodlopende weg.
Dit was het laatste deel van mijn kritische serie over kata. Vanaf nu weer gewoon wat je gewend bent: vol positieve inzet blijven werken aan de diepere kennis van het judo.
Ik kan niet anders dan het zéér met je eens zijn.
BeantwoordenVerwijderen2 opmerkingen:
1) Waarom gooi je deze hele blogbijdrage hierboven niet eens bij Cichorei Kano voor de voeten (figuurlijk gesproken natuurlijk) en vraagt hem om een reactie? Zou toch interessant zijn?
2) Uki-Otoshi IS een zeer moeilijke worp. Het is niet moeilijk als je het na wilt spelen in een pre-gedefinieerde theater voorstelling zoals het Nage-No-Kata tegenwoordig geshowed wordt.
Voor mij was Uki-Otoshi een eyeopener van jewelste. Hij "kon" niet... herinnerde ik mij nog als de dag van gisteren. Dát was mijn antwoord aan Sensei destijds. Zijn antwoord was: "léér dat het wél kan". En daar ging ik.... naar huis met zo'n beetje de judo opdracht van je leven.... en een echte avonturenreis begon voor mij, die de kata voorgoed op mijn programma zette! Hoe mooi denk je dat het is, als je voor het eerst kans ziet Uke te laten over-stappen, zodat hij gewoon valt zonder te willen vallen? Zonder dat het "theater" is? Hoe mooi is dat?
Uki-Otoshi studeren kan véél voor iedere judoka betekenen.
Maar zit dáár niet de echte angel? Wij "studeren" geen judo meer, we apen na. En dat werkt niet zonder studie. Dat motiveert niet. Je komt er niet uit, je gaat iets anders doen, je stopt ermee. Althans, de meesten.
Inderdaad, judo moet niet iets mystieks, of geheimzinnigs worden.. iets waarover de hogere Dan graden onderling in het geheim confereren... of doen alsof dat zo is. Judo is praktijk. Studie. Kata moet daarbij helpen, en dus aansluiten op de praktijk. Net zoals onze eigen taal is veranderd in de loop der eeuwen, zo zou ook het kata zich hebben moeten aanpassen.